به نام خداوندجان آفرین حکیم سخن درزبان آفرین
سوالات درس زبان فارسی 2 نام ونام خانوادگی ....... تاریخ امتحان :21/10/88 ...... مدت امتحان : 70دقیقه کلاس........
الف –نگارش(5نمره)
ا-دوموردازفوایدفضاسازی رابنویسید.(5/)
2-جمله ی زیر راویرایش کنید. (1)
آیاچگونه ممکن است به قول معروف برعلیه سوابق گذشته ی دوستان مانگواه باشیم؟
3-ازانواع نوشته به اعتبارقالب چهارموردرانام ببرید.(1)
4-درانتخاب عنوان این آثارازچه شیوه ای استفاده شده است؟(5/ ) تنفّس صبح خفتگان بیدار
5-چهارمورداز اطلاعاتی را که دربر گه دان کتابخانه نوشته می شود نام ببرید. (1)
6-دوویژگی زبان محاوره را بنویسید.(5/)
7-درهرکدام از مواردزیر ازکدام روش تحقیق استفاده می شود؟ 05/) اثرباستانی تمدّن آمریکای جنوبی
ب-دستور(8)
1-اجزای جمله ی زیر رابارسم نموداربنویسید.(1) شخصیّتهای داستان رانویسنده خلق می کند.
2-فعل "خواهیم رسید" رادرزمان های خواسته شده باحفظ شخص بنویسید. (1)
مضاع التزامی ماضی مستمر ماضی بعید مضارع ملموس
3-ویژگی های چهارگانه ی فعل " می شنودم"رابنویسید:(1) شخص: وجه : زمان : گذر/ناگذر:
4-فعل جملات زیر راازلحاظ ساختمان (ساده-مرکّب) بنویسید.(1)
یک شب آخر دامن آه سحر خواهم گرفت،تادرنگردکه بی توچون خواهم خفت،بزرگان ازخطای کهتران چشم می پوشند.
5-فعل این جمله را پس ازگذراکردن مجهول کنید.(1) پرندگان ازبالای شاخه ی درخت پریدند.
6-فعل کدام جمله مرکبّ است/چرا؟ (1) الف-بارش برف هوا راروشن گردانید. ب-همه ی بچّه هادراین جشن شرکت کردند.
7-فعل .........برخلاف وجه ...........و.............پرسشی نمی شود. (75/)
8-نام اجزای تشکیل دهنده ی جمله ی زیر رابنویسید(75/) -او به آرامی برروی زمین قدم برمی دارد.
9-صورت معلوم جمله ی زیر رابنویسید. (5/) -نامه باپست سفارشی فرستاده شده است.
ج-زبان شناسی (4)
1-ازنمودهای زبان دو مورد رانام ببرید.05/)
2-علت اختراع خطّ ونوشتارچیست؟ (5/)
3-چراشکل گفتاری کلمات "خواهر-خویش"باشکل نوشتاری آنهامتفاوت است؟(1)
4-دوموردازتفاوت های زبان وگفتار رابنویسید.(1)
5-چراسخن گویان گویش های مختلف درفهم سخنان یک دیگر ممکن است بااشکال روبروشوند؟(5/)
6-ازفوایدتمایزمیان زبان وگفتاریک موردرابنویسید.(5/)
د-املاوبیاموزیم(3)
1-جملات زیر راویرایش کنید(1)
الف-قلم مشکیی خریدم.(به دوصورت)
ب-خواهم به توگفت غم دیرینه ی دل
ج-الکل به وسیله ی رازی کشف شده بود.
2- غلط های املایی رابیابیدوشکل صحیح آن هارابنویسید. (1) غذاوپیکار اعتلاءوارتقا غلیان درونی حسن ختام قلع ونابودی موهش وهراس انگیز
صله ی ارهام
3-کدام یک ازواژه های زیررانمی توان باجمع عربی جمع بست؟ (5/) بازرس -کلمه
4-حشو یعنی.............مثال...................(5/)
سرافرازباشید.............................................................................................................................گنجه ای
پرسیدم ...
چطور ، بهتر زندگی کنم ؟
با کمی مکث جواب داد :
گذشته ات را بدون هیچ تأسفی بپذیر ،
با اعتماد ، زمان حا لت را بگذران ،
و بدون ترس برای آینده آماده شو .
ایمان را نگهدار و ترس را به گوشه ای انداز .
شک هایت را باور نکن ،
وهیچگاه به باورهایت شک نکن .
زندگی شگفت انگیز است ، در صورتیکه بدانی چطور زندگی کنی .
پرسیدم ،
آخر .... ،
و او بدون اینکه متوجه سؤالم شود ، ادامه داد :
مهم این نیست که قشنگ باشی ... ،
قشنگ این است که مهم باشی ! حتی برای یک نفر .
کوچک باش و عاشق ... که عشق ، خود میداند آئین بزرگ کردنت را ..
بگذارعشق خاصیت تو باشد ، نه رابطه خاص تو با کسی .
موفقیت پیش رفتن است نه به نقطه ی پایان رسیدن ..
داشتم به سخنانش فکر میکردم که نفسی تازه کرد وادامه داد ... :
هر روز صبح در آفریقا ، آهویی از خواب بیدار میشود و برای زندگی کردن و امرار معاش در صحرا میچراید ،
آهو میداند که باید از شیر سریعتر بدود ، در غیر اینصورت طعمه شیر خواهد شد ،
شیر نیز برای زندگی و امرار معاش در صحرا میگردد ، که میداند باید از آهو سریعتر بدود ، تا گرسنه نماند .
مهم این نیست که تو شیر باشی یا آهو ... ،
مهم اینست که با طلوع آفتاب از خواب بر خیزی و برای زندگیت ، با تمام توان و با تمام وجود شروع به دویدن کنی ..
به خوبی پرسشم را پاسخ گفته بود ولی میخواستم باز هم ادامه دهد و باز هم به ... ،
که چین از چروک پیشا نیش باز کرد و با نگاهی به من اضافه کرد :
زلال باش ... ، زلال باش .... ،
فرقی نمیکند که گودال کوچک آبی باشی ، یا دریای بیکران ،
زلال که باشی ، آسمان در توست .
من
به مدرسه میرفتم تا درس بخوانم
تو به مدرسه میرفتی به تو گفته بودند باید دکتر شوی
او هم به مدرسه میرفت اما نمی دانست چرا
من پول تو جیبی ام را هفتگی از پدرم میگرفتم
تو پول تو جیبی نمی گرفتی همیشه پول در خانه ی شما دم
دست بود
او هر روز بعد از مدزسه کنار خیابان آدامس میفروخت
معلم گفته بود انشا بنویسید
موضوع این بود علم بهتر است
یا ثروت
من نوشته بودم علم بهتر است
مادرم می گفت با علم می توان
به ثروت رسید
تو نوشته بودی علم بهتر است
شاید پدرت گفته بود تو از
ثروت بی نیازی
او اما انشا ننوشته بود برگه
ی او سفید بود
خودکارش روز قبل تمام شده
بود
معلم آن روز او را تنبیه کرد
بقیه بچه ها به او خندیدند
آن روز او برای تمام نداشته
هایش گریه کرد
هیچ کس نفهمید که او چقدر
احساس حقارت کرد
خوب معلم نمی دانست او پول
خرید یک خودکار را نداشته
شاید معلم هم نمی دانست ثروت
وعلم
گاهی به هم گره می خورند
گاهی نمی شود بی ثروت از علم
چیزی نوشت
من در خانه ای بزرگ می شدم
که بهار
توی حیاطش بوی پیچ امین
الدوله می آمد
تو در خانه ای بزرگ می شدی
که شب ها در آن
بوی دسته گل هایی می پیچید
که پدرت برای مادرت می خرید
او اما در خانه ای بزرگ می
شد که در و دیوارش
بوی سیگار و تریاکی را می
داد که پدرش می کشید
سال های آخر دبیرستان بود
باید آماده می شدیم برای
ساختن آینده
من باید بیشتر درس می خواندم
دنبال کلاس های تقویتی بودم
تو تحصیل در دانشگا های خارج
از کشور برایت آینده ی بهتری را رقم می زد
او اما نه انگیزه داشت نه
پول درس را رها کرد دنبال کار می گشت
روزنا مه چاپ شده بود
هر کس دنبال چیزی در روزنامه
می گشت
من رفتم روزنامه بخرم که
اسمم را در صفحه ی قبولی های کنکور جستجو کنم
تو رفتی روزنامه بخری تا
دنبال آگهی اعزام دانشجو به خارج از کشور بگردی
او اما نامش در روزنامه بود
روز قبل در یک نزاع خیابانی کسی را کشته بود
من آن روز خوشحال تر از آن
بودم
که بخواهم به این فکر کنم که
کسی کسی را کشته است
تو آن روز هم مثل همیشه بعد
از دیدن عکس های روزنامه
آن را به به کناری انداختی
او اما آنجا بود در بین
صفحات روزنامه
برای اولین بار بود در زندگی
اش
که این همه به او توجه شده
بود !!!!
چند سال گذشت
وقت گرفتن نتایج بود
من منتظر گرفتن مدارک
دانشگاهی ام بودم
تو می خواستی با مدرک پزشکی
ات برگردی همان آرزوی دیرینه ی پدرت
او اما هر روز منتظر شنیدن
صدور حکم اعدامش بود
وقت قضاوت بود
جامعه ی ما همیشه قضاوت می
کند
من خوشحال بودم که که مرا تحسین
می کنند
تو به خود می بالیدی که
جامعه ات به تو افتخار می کند
او شرمسار بود که سرزنش و
نفرینش می کنند
زندگی ادامه دارد
هیچ وقت پایان نمی گیرد
من موفقم من میگویم نتیجه ی
تلاش خودم است!!!
تو خیلی موفقی تو میگویی
نتیجه ی پشت کار خودت است!!!
او اما زیر مشتی خاک است
مردم گفتند مقصر خودش است!!
من , تو , او
هیچگاه در کنار هم نبودیم
هیچگاه یکدیگر را نشناختیم
اما من و تو اگر به جای او
بودیم
ادامه مطلب ...
طبعم از لعل تو آموخت دُر افشا نی ها
ای رخت چشمه ی خورشید درخشانی ها
نگاهی به زبان وتخیّل در شعر شهریا ر
شهریار از شاعران دو زبانه است که به دو زبان فارسی وترکی شعر می گوید، وقتی او شعر ترکی می گوید متکی بر زبان واصطلاحات بومی است، او درواقع اصطلاحات عادی را مدام از اعماق زبان عامیانه ی مردم وسنت آنان بیرون می کشد وتا سطح شعری عالی اعتلا می دهد ، ولی وقتی که به فارسی شعر می گوید ،متکی بر زبان رسمی ادبی ولهجه ی رسمی زبان فارسی است که معمولا به شکل غزل وقصیده وبه ندرت نیمایی است
شعر ترکی شهریار زبانی صمیمی وخودمانی دارد، طبیعت روستایی وروستازادگی شاعر وزیستن با مردم روستاوآشنایی اوبا آداب ورسوم مردم محل، اورا درشعرترکی ( به ویژه منظومه ی حیدر بابایه سلام )به یک چهره ی جهانی تبدیل ساخته است ، درمنظومه ی حیدربابا که همچون تابلویی رنگارنگ از طبیعت روستا وزادگاه شاعر است؛عین با ذهن پیوند عمیقی برقرار کرده وگاهی عینیت شاعر آن چنان برجستگی دارد که خواننده با خوانش شعر تمام مناظر و صحنه ها رادرپیش چشمانش تجسم می کند؛ اغلب اشعار ترکی وبعضی شعرهای فارسی او (گوهر عمر، سه تار ،هذیان دل )حضورمداوم وفعال شاعر در طبیعت وهستی است، غزل های فارسی اوبه جهت برخورداری از تصاویرکلیشه ای وتکراری شاعران گذشته ، درواقع پل ارتباطی شاعر با گذشته است ، این امر نتیجه ی ممارست وآشنایی اوبا ادب کلاسیک فارسی است، بهره مندی ازصور خیال کلیشه ای ،بویژه صورخیالی که از حافظ أخذ کرده ،دلیل این ادعاست ،به این نمونه دقت کنید:
مخمورمجازم من ِ سرمست ِحقیقت
تا جام پیاپی بدهی و رطل دما دم
من جرعه کش مفلس میخانه ی عشقم
باشدکه به جامی نخرم کوکبه ی جم (دیوان جلد 1ص 236)
یادآور این بیت وسایر ابیاتی از حافظ است که مضمونی مشابه دارند:
همچو جم جرعه ی ماکش که ز سرّدوجهان
پرتو جام جهان بین دهدت آگاهی (غزل 488)
اغلب ایماژهای شعر فارسی شهریا ر ،ایما ژهای غزل حافظ هستند:
شمع من با دگران انجمن آراسته ای
تا مرا سوز دل افزوده وجان کاسته ای
آتشین سوز دلم چون نگدازد چون شمع؟
که به کام دگران انجمن آرا سته ای
فتنه ننشسته در ایّام تو ازنو برخاست
نه عجب ازتوکه خود فتنه ی نو خاسته ای (دیوان جلد1 ص 379)
این ابیات حافظ را در ذهن ما تداعی می کند:
سوز دل بین که ز بس آتش اشکم دل شمع
دوش برمن ز سر مهر چو پروانه بسوخت (غزل شماره 17)
آن روز دیده بودم این فتنه ها که بر خاست
کز سرکشی زمانی با ما نمی نشستی (غزل 435)
شاعران گذشته ی ما از ذهن آغاز می کردندو به بیرون از ذهن خود می رفتند وآن گاه از بیرون مجدداً به ذهن باز می گشتند،دلیل سادگی شعر آنان نیز همین بود ، شعر شهریار به لحاظ تقلید در سبک وفرم وایماژاز شاعران گذشته ، همین خصیصه را داراست، در شعر او عین در کنار ذهن حضور دارد، به تعبیری ، سیر روحی شا عر در جریان تکوین این شعرها ، سیری است از عین به ذهن واز ذهن به عین واین سیر ناشی از تأکید بر واقعیت های زندگی روزمرّه وتجارب و شکست هاوخاطرات ناکامی های اوست، به تعبیر خودش ، " سر طوفانی او، طومارخیال وخاطرات " اوست:
دارم سری از گذشت ایام
طوفانی ومالیخولیایی
طومار خیال وخاطراتم
لولنده به کار خود نمایی
چون پرتو فیلم های درهم
درپرده ی تار سینمایی
بگشود دلم زبان هذیان
دراین حال وهواست که مرغان خیال وحشی شاعر به وجد آمده وبیرون می ریزند:
مرغان خیال وحشی من
تنها که شدم برون بریزند
درباغچه ی شکفته ی شعر
با شوق وشعف به جست وخیزند ....
این شعر ها ازمجموعه ی هذیان دل اوست که در75 بند درقالب مسمّط در525 بیت سروده شده است،این مجموعه درست مثل فیلم های سینمایی جذابی است که هر قسمت آن خواننده را دنبال خود می کشاند وتاآنها را سیر و قانع نکند، رها نمی کند، به تعبیر نیما،منظره هایی که یکی پس از دیگری عوض می شود،جای حادثه راگرفته وخواننده ی حساس راسرگرم می کندویا همچون آیینه ای است که که به دست مردم داده تا کدام یک از آن ها با چشم روشن بین خود،بتوانند خود را درآن ببینند.
در شعر شهریار عاطفه بر معنی غلبه دارد، دلیل آن نگاه دوگانه ی شاعر به محیط واشیاست، نگاه دو گانه ی او به اشیا در شعرهایی که صبغه ی عارفانه دارند،بیشتر خودنمایی می کند:
دستماز ایله دیگین چشمه مسیحا قانی دیر**
بیلمیرم هانسی کلیساده نماز ایله میسن ؟
..تازا شاعر! بو دنیزده نه باخیرسان دیبی یوخ
چوخ اوزاتسان بوغازی ،اورده گی قاز ایله میسن
خط و خالیندن آلیب مشقیمی قرآن یازارام
بو حقیقت له منی ،اهل مجاز ایله میسن
منی دان اولدوزی ! سن یاخشی تانیرسان کی سحر
افقی خلوت ائد یب راز ونیاز ایله میسن (کلیات اشعار ترکی ص 120)
در شعر دیگری ،او همچون پیر نیشابور از حرکت وتکاپوی موجودات عالم حیران شده ویا به تبع محیی الدین عربی به اصل فلسفی وحدت وجود "سبحان الذی اظهر الاشیاء فهو عینها" معتقداست و سرانجام این که راز سر گشتگی عالم را نمی داند:
یا رب دل من عاشق وشیدای که باشد؟
این سوخته جان راسر سودای که باشد؟
درسینه ی من آتش موسی وندانم
دل صاعقه فرسوده سینای که باشد؟
سرگشته ی صحرای ابداین همه اجرام
گوی خم چوگان توانای که باشد؟
این باد که از پای تکاپو ننشیند
در راه طلب بادیه پیمای که باشد ؟
این بید که آشفته تر از طرّه ی لیلاست
مجنون خم طرّه ی لیلای که باشد؟ (دیوان ج1 ص 192 )
در شعر هایی که بعد غنایی وعاطفی بربعد معنایی غلبه دارد وازشایبه ی تقلید دور است ، تصویر سازی شاعر منحصر به فرد است:
یار وهمسر نگرفتم که گرو بود سرم
توشدی مادر ومن با همه پیری پسرم...
پدرت گوهر خودرا به زر وسیم فروخت
پدر عشق بسوزد که در آمد پدرم
سیزده را همه از عالم به در امروز از شهر
من خود آن سیزدهم کز همه عالم به دَرم (همان ص 304 )
یا دراین غزل نابش که ترکیباتی بد یع وزیبا یش قابل تمجید است ،از خواندن این اشعار ،آدم حالی را که از علوّغزل انتظار دارد ، درمی یابد ،البته به سبک نوین وامروزیش:
ای تو دیوانی که هر بیتش یکی دنیا غزل
از تو دیوان غزل دنیا وما فیها غزل...
گفتم آری من غزل بینم جهانی را ولی
درمیان این غزل ها هم تویی یکتا غزل
با سکوت نیم شب گاهم غزل خوانند من
با همه ذرّات خویشم گوش و سر تا پا غزل..
این غزل ارث نیاکان وعجین با خون ماست
آسمان با هر که چیزی داده وبا ما غزل (همان ص 286-287 )
در غزل شهریارعناصر عینی وطبیعت با عناصر ذهنی همراه شده وآن را زینت می دهندتا شعر شاعر با وجود برخورداری از مضامین تقلیدی ،در کسوتی جذاب وبهجت انگیزبه مخاطب عرضه شود،چون شهریار شاعری است وفادار به زمان ومکانش و به همین دلیل نماینده ی صمیمی نسل خود است.
شاعری که از اوّل با رؤیا هدایت می شدهاست ، بی گمان تخّیلی قوی وجاندارمی تواند در شعرش عرضه کند،گذشته ازتصاویر کلیشه ای که شهریار در غزل هایش نشان داده ،درشعر ترکی تصویر گری ماهر هنرمندی افسونگر است،خروش سیل بهاری ،غرش رعد،نی نوازی شبانان وزنگ شتران همه در شعر او صبغه ی محلّی دارند،ساز او نه ارغنون وبربط ،بلکه همان سه تاریا نی وساز آشیق های آذری است،غمخوار او سه تار اوست که در شب های تار،مایه تسلّی اوست:
نالدبه حال زار من امشب سه تار من
این مایه تسلّی شب های تار من
ای دل ز دوستان وفادار روزگار
جز ساز من نبود کسی سازگار من ...
یک عمر در شرار محبّت گداختم
تا صیرفی عشق چه سنجد عیار من (دیوان ص 351 )
الهام بخش شعر او از سروصدای دختران روستا در سر چشمه برای برداشتن آب گرفته تا نی نوازی چوپانان در چرای گوسفندان وپرده های سینما ودوربین، خلاصه همه ی چیز هایی بوده است که درمحیط واجتماع ودوران حیات شاعر حضور داشته اند؛ با این توصیف ، شهریارشاعر زمان خود است وهیچ گاه از امکانات زمان در تصویر سازی غفلت نکرده وتصاویر بکر وبد یع با پدیده های نوظهور در تمام قالب ها به سراغ او آمده اند که در شعر دیگران برای آنها نظیری نمی توان یافت ، طوری که ردّ پایی از عشق ناکام شاعر را می توان درلابه لای این گونه اشعاریافت:
پروانه وش از شوق تو در آتشم امشب
می سوزم وبا این همه سوزش خوشم امشب
در پای من افتادمه ازشوق که دانست
مهمان تو خورشید رخ مهوشم امشب...
بلبل که شود ذوق زده ،لال شود لال
ای لاله نپرسی که چرا خاموشم امشب
ما رابه خدا باز گذارید ،خدا را
این است خود از خلق خدا خواهشم امشب (دیوان شهریار 97 )
سرانجام او ماجرای زندگی خود را درسینمای خزان دیده وسپری شدن دوران شباب را در این پرده ی سینما به شتاب اسبی که مهمیز می خورد ، مانند کرده است :
به سینمای خزان ماجرای خود دید م
شباب با چه شتابی به اسب زد مهمیز
حراج عمر چه سوداگری است شعبده باز
که گنج وحشمت قارون نمی خرد به پشیز (همان 263 )
پانوشت:
* توضیح این که تمام ابیات فارسی شاهد ، از نسخه " کلیات دیوان شهریار تهران، چاپ پانزدهم انتشارات نگاه و زرین 1377 "انتخاب شده است.
** ابیات ترکی از " کلیات اشعار ترکی شهریار ،انتشارات زرین ،چاپ چهاردهم1380" برگرفته شده است.