سوال کنکور85

1-کدام گزینه جای خالی را پر می کند؟

نکات مهم درسی

نکات مهم درس ادبیات پیش دانشگاهی

ادبیات پیش‌دانشگاهی (1)
درس اول
درآمدی بر تحمید یّه / نی‌نامه
لغت
1- «نفیر» ؛ یعنی ... : فریاد و زاری
2- «اشتیاق» به چه معنی است؟ میل قلب به دیدار محبوب
3- «نعت» ؛ یعنی ... : ستایش
املاء
4- در عبارت «ادئیه‌ی دینی و مناجات‌های ائمه‌ی اطهار با حمد الهی آغاز می‌شود» کدام واژه غلط نوشته شده است؟ ادعیّه
تاریخ ادبیات
5- منظومه‌ی «شیرین و فرهاد» اثر کیست؟ وحشی بافقی
6- نمونه‌ی عالی تحمیدیه پیش‌تر از همه در کدام کتاب است؟ شاهنامه‌ی فردوسی
7- «نی‌نامه» چند بیت از دفتر اول مثنوی است؟ هجده بیت
آرایه‌های ادبی
8- بیت «هرکسی کاو دور ماند از اصل خویش / باز جوید روزگار وصل خویش» چه آرایه‌هایی دارد؟ تلمیح، جناس
9- مصراع «همچو نی زهری و تریاقی که دید؟» کدام آرایه را دارد؟ متناقض نما
10- «آتش» در مصراع «هرکه این آتش ندارد، نیست باد» چه آرایه‌ای را پدید آورده است؟ استعاره از گرمی و شور عشق
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- مولانا در مثنوی، انسان آگاه را به چه چیزی تشبیه کرده است؟ نی‌ و چنگ
12- چه چیزی در نی آواز پدید می‌آورد؟ کشش انسان آگاه به‌سوی پروردگار
13- «دامن از خاک برچیدن» کنایه از چیست؟ دل بریدن از دنیا
14- «سینه خواهم شرحه شرحه از فراق» ؛ یعنی ... : شنونده‌ای دردمند می‌خواهم
15- در مصراع «جفت بدحالان و خوش‌حالان شدم» بدحالان؛یعنی...: آن‌ها که سیر و سلوکشان به‌سوی حق کند است.
16- منظور از «ماه» در این مصراع چیست؟ «هرکه جز ماهی، ز آبش سیر شد...» : عاشق
17- بیت«من به‌ هرجمعیّتی نالان‌شدم / جفت‌ بدحالان‌ و خوش‌حالان ‌شدم» بیانگر کدام ویژگی «نی» است؟ سازگار بودن
درس دوم
مناجات / نیایش
لغت
1- «دنائت» ؛ یعنی ... : پستی
2- «ملاهی» جمع ... است به معنی ... : ملهی، آلات لهو
3- «تیه» ؛ یعنی ... : بیابان
4- «مظالم» ؛ یعنی ... : محل دادخواهی
5- «مناعت» ؛ یعنی ... : بلندنظری
6- «پای‌بطلان برعنوان حق‌گذارم»؛ یعنی... :حق‌وحقیقت‌را باطل‌کنم.
7- «ارحم‌الراحمین» ؛ یعنی ... : مهربان‌ترین بخشایندگان
املاء
8- کدام واژه‌ها املای نادرست دارند؟
«بیقوله، جهل و ذلال، خفت و مزلّت» : بیغوله، ضلال، مذلّت
تاریخ ادبیات
9- مترجم کتاب «صحیفه‌ی سجادیه» کیست؟ جواد فاضل
10- «سنایی غزنوی» در کدام قرن می‌زیست؟ قرن ششم
آرایه‌های ادبی
11- «تیه گمراهی و ضلالت» کدام آرایه را دارد؟ تشبیه
12- مصراع «حسن تو به دست خویش بیدارم کرد» کدام آرایه را دارد؟ تشخیص
13- «لب و دندان سنایی همه توحید تو گوید» لب و دندان «مجاز» است از ... : سخن
14- بیت «نتوان وصف تو گفتن که تو در فهم نگنجی / نتوان شبه تو جستن که تو در وهم نیایی» کدام آرایه را دارد؟ ترصیع
درک مطلب و دانستنی‌های درس
15- «مگر» در مصراع «مگر از آتش دوزخ بودش روی رهایی» ؛ یعنی ...: امید است
16- «همه درگاه تو جویم / همه از فضل تو پویم» ؛ یعنی ... : تنها در پی فضل و بخشش تو هستم.
17- «همه بیشی تو بکاهی، همه کمّی تو فزایی» ؛ یعنی ... : کم و زیاد شدن‌ها همه به دست توست.
درس سوم
درآمدی بر ادبیات حماسی
لغت
1- «حماسه» در لغت به معنای ... : دلاوری و شجاعت
2- «ابداع» ؛ یعنی ... : آفرینش
3- «مدون» در «داستان‌های‌شفاهی مدون» ؛ یعنی ... : جمع‌آوری شده
املاء
4- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟
(حوضه‌ی‌عاطفی،شاهنامه‌های‌منثور،اصطلاح‌حماسه) : حوزه‌ی‌عاطفی
تاریخ ادبیات
5- حماسه‌ی«گیل گمش» از کدام نوع حماسه است؟ طبیعی و ملی
6- «ایلیاد و ادیسه» اثر کدام شاعر باستانی است؟ هومر یونانی
7- زمینه‌های‌اصلی‌حماسه‌رانام‌ببرید؟داستانی،قهرمانی،ملی،خرق‌عادت
درک مطلب و دانستنی‌های ادبی
8- فایده‌ی اصلی تقسیم‌بندی آثار ادبی براساس محتوا و حوزه‌ی عاطفی این است که ... : به خوبی می‌توان علل ضعف یا نیرویافتن یکی از انواع را در دوره‌ای خاص بررسی کرد.
9- تقسیم‌بندی منتقدان اروپایی از آثار ادبی براساس ...... بوده است. : محتوا و حوزه‌ی عاطفی
10- در ادبیات ملل اسلامی تقسیم‌بندی آثار ادبی براساس ...... بوده است. : شکل و قالب
11- آثار ادبی از دیدگاه محتوا و بار عاطفی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ چهار دسته ، حماسی، غنایی، تعلیمی، نمایشی
12- در ادبیات گذشته‌ی سرزمین ما، کدام نوع ادبی رواج و رونق چندانی نداشته است؟ ادبیات نمایشی
13- «انه اید» سروده‌ی ویرژیل شاعر روم باستان از کدام نوع حماسه است؟ حماسه‌ی مصنوع
14- اصلی‌ترین زمینه‌ی حماسه چیست؟ داستانی بودن
15- نام قهرمان ملی در «بهشت گم‌شده‌ی میلتون» چیست؟ آدم
16- وجود سیمرغ، دیو سپید، عمر هزارساله‌ی زال ... بیانگر کدام زمینه‌ی حماسه است؟ خرق عادت
17- «خرق عادت» ؛ یعنی ... : حوادثی که با منطق و تجربه‌ی علمی سازگاری ندارد.
18- «ظفرنامه‌ی حمدالله مستوفی و شهنشاه نامه‌ی ملک‌الشعرای صبا» چه نوع حماسه‌ای هستند؟ مصنوع
19- اثر «آزاد سرو سیستانی» چه نام دارد؟ اخبار رستم
20- دوعامل‌جدایی‌ناپذیر منظومه‌های‌حماسی را نام‌ببرید؟وزن‌وآهنگ
درس چهارم
کاوه‌ی دادخواه
لغت
1- «در اساطیر باستان، چهره‌ی انقلابی کاوه‌ی آهنگر بی‌نظیر است.» اساطیر ؛ یعنی ... : افسانه‌ها، جمع اسطوره
2- «خوالیگر» ؛ یعنی ... : آشپز، طباخ
3- «زخم درای» کدام معنی را دارد؟ ضربه‌ی پتک
املاء
4- در جمله‌ی «بعضی از معاصران، درباره‌ی داستان ضحّاک تعمّل کرده‌اند.» کدام واژه نادرست نوشته شده است؟ تأمّل
تاریخ ادبیات
5- کتاب «چشمه‌ی روشن» اثر کیست؟ دکتر غلامحسین یوسفی
6- نام پدر «فریدون چه بود؟ آبتین
آرایه‌های ادبی
7- «سر از بند ضحّاک بیرون کند» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه، سرپیچی و نافرمانی کند.
8- مصراع «همه‌سوی دوزخ نهادید روی» چه‌آرایه‌ای دارد؟ جناس، سوی، روی
9- در مصراع «ز دیوارها خشت و از بام سنگ» چه آرایه‌ی ادبی را می‌یابید؟ ایهام تناسب، خشت، نیزه‌ی کوچک و توده‌ی فشرده شده از گل که در معنی دوم با سنگ تناسب دارد.
درک مطلب و دانستنی‌های درس
10- منظور از «بی‌بها چرم آهنگران» چیست؟ درفش کاویانی
11- «قیام کاوه» با کدام نهضت عدالت‌خواهانه قابل مقایسه است؟ انقلاب فرانسه
12- «ضحّاک» در اوستا چگونه موجودی است؟ سه پوزه‌ی سه سر شش چشم
13- «شماریت با من بباید گرفت» ؛ یعنی ... : باید به من حساب پس بدهی.
14- در اساطیر ایران، مار مظهری است از ... : اهریمن
15- «بدرید و بسپرد محضر به پای» ؛ یعنی : ... : استشهاد نامه‌ را پاره کرد و زیر پا انداخت
16- «براندیشیدن» در مصراع «نه هرگز براندیشم از پادشا» به چه معنی است؟ ترسیدن
17- مصراع«ببارید چون‌ژاله ز ابرسیاه/ کسی را نبد بر زمین‌جایگاه» معادل کدام ضرب‌المثل است؟ جای‌سوزن انداختن‌نبود.
درس پنجم
گذر سیاوش از آتش
لغت
1- کلمه‌ی مشخص‌شده در مصراع «هیون آرد از دشت صدکاروان» به چه معنی است؟ اسب و شتر بزرگ
2- «غو» در مصراع «چو او را بدیدند برخاست غو» یعنی ... : داد و فریاد ، خروش
3- «سپَردن» : یعنی ... : پای مال کردن و زیرپاگذاشتن
املاء
4- در مصراع «که را بیش، بیرون شود کار نقض!» کدام کلمه نادرست نوشته شده است؟ نغزه
دانستنی‌های کتاب
5- وزیر خردمند افراسیاب کیست؟ پیران ویسه
6- کدام دوشهر را سیاوش در توران بنا می‌نهاد؟ گنگ دژ، سیاوش‌گرد
آرایه‌های ادبی
7- کدام واژه در مصراع «سراسر همه‌ی دشت بریان شدند» مجاز است؟ دشت
8- بیت «همی کند سودابه از خشم موی / همی‌ریخت آب و همی خست روی» کدام آرایه‌ها را دارد؟ کنایه، جناس، مراعات نظیر
9- «مشبه‌به» در بیت «چو از کوه آتش به هامون گذشت/ خروشیدن آمد ز شهر و ز دشت» کدام واژه است؟ کوه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
10- چرا«سیاوش» داوطلبانه برای‌مقابله با افراسیاب به‌توان می‌رود؟ برای دورماندن از وسوسه‌های سودابه و خیره‌سری‌های کاووس.
11- «سنگ بر سبو زدن» کنایه از چیست؟ آزمایش و امتحان کردن
12- «به گفتن نشاندن» در مصراع «همی با سیاوش به گفتن نشاند» ؛ یعنی ... : روبه رو کردن
13- «سیاووش را کرد باید درست» ؛ یعنی ... : باید سیاوش را اصلاح و تنبیه کرد.
14- در بیت «به صدکاروان اشتر سرخ موی / همی هیزم آورد پرخاش جوی» پرخاش جوی کیست؟ کی‌کاووس
15- «موبد» در مصراع «چنین گفت موبد به شاه جهان ... » چه کسی است؟ روحانی مشاور در امور سلطنت
16- در بیت «مگر کاتش تیز پیدا کند / گنه کرده را زود رسوا کند» اعتقاد بر این است که ... بی‌گناهان در آتش نمی‌سوزند.
17- «نماز بردن» ؛ یعنی ... : تعظیم و ستایش کردن .
درس ششم
درآمدی بر ادبیات غنایی
لغت
1- «غِنا» ؛ یعنی ... : نغمه،‌ سرود و آواز خوش
2- «توسنی» ؛ یعنی ... : سرکشی و عصیان
3- معادل «غِنا» در زبان‌های اروپایی چه واژه‌ای است؟ لیریک
املاء
4- کدام واژه در عبارت «عرفان و اصطلاحات صوفیه با پیش‌گامی سنایی به حوزه غزل راه می‌یابد.» نادرست است؟ حوزه‌
تاریخ ادبیات
5- شروع شعر عاشقانه‌ی فارسی چه قرنی است؟ قرن چهارم
6- «رابعه‌ی قزداری» شاعر چه قرنی است؟ قرن چهارم
7- در شعر غنایی شاعر چه چیزی را موضوع کار خود قرار می‌دهد؟‌خویشتن خویش را
8- وسیع‌ترین افق معنوی و عاطفی در شعر فارسی متعلق به کدام نوع شعر است؟ شعر غنایی
9- در شعر حافظ، مسائل اجتماعی چگونه مطرح شده است؟ براساس «من» گسترده و اجتماعی شاعر
آرایه‌های ادبی
10- مصراع «زهر باید خورد و انگارید قند» چه آرایه‌ای دارد؟ تضاد
درک مطلب و دانستنی‌های ادبی
11- داستان‌های عاشقانه در ادب فارسی را با کدام نوع ادبی در ادب اروپا برابر دانسته‌اند؟ شعر نمایشی
12- منظومه‌های منطق‌الطیر و مثنوی مولانا با چه بیانی نوشته شده است؟ تمثیلی
13- پس از مشروطه «من» شاعر ... : اجتماعی‌تر و مردمی‌تر شده است.
14- اشعار غنایی معمولاً در چند شکل ظاهر می‌شوند؟ سه شکل بلند، متوسط، کوتاه
15- معروف‌ترین شاعران «حبسیّه‌سرا» چه کسانی هستند؟ مسعود سعد، خاقانی، فرخی یزدی
16- «سمک عیّار» تألیف کیست؟ فرامرزبن خداداد ارّجانی
17- نام دیگر کتاب «راحة الارواح» چیست و نویسنده‌ی آن کیست؟ بختیار نامه، دقایقی مروزی
18- بیت «در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم / سرزنش‌ها گر کند خار مغیلان غم مخور» با کدام بیت ارتباط معنایی دارد؟ عشق را خواهی که تا پایان بری / بس که بپسندید باید ناپسند
درس هفتم
من این همه نیستم / حدی‌خوان
لغت
1- «زندیق» در عبارت «این پیر زندیق آمد.» یعنی ... : ملحد، دهری، بی‌دین
2- «غیرت» ؛ یعنی ... : حمیّت، ناموس‌پرستی
3- «دارضیف» ؛ یعنی ... : مهمان‌خانه

املا
4- در عبارت «سیاهی دیدم مقلول و مسلسل، من او را به ضیاء خود فرستادم.» چند غلط املایی دارد؟ دو (مغلول، ضیاع)
تاریخ ادبیات
5- کتاب «کشف‌المحجوب» اثر کیست؟ علی بن عثمان جلّابی هجویری
6- نثر «کشف‌المحجوب» چگونه است و موضوع کتاب درباره‌ی چیست؟ نثر کتاب روان و سلیس است (نثر مرسل) و موضوع کتاب در تصوف است.
7- درجمله‌ی «یکی‌آواز داد ... » یکی چه نوع کلمه‌ای است؟ ضمیر مبهم
8- «را» در جمله‌ی «شیخ گفت مر مرید را» چه نوع کلمه‌ای است؟ حرف اضافه
9- جمله‌ی «این مرید را گفت : آن صندوق بیار.» چند فعل گذرا به مفعول دارد؟ دو «گفت، بیار»
10- کلمه‌ی مشخص شده چه نوع کلمه‌ای است؟ «این خصومت چرا برانگیختی؟» قید
درک مطلب
11- «من این‌همه نیستم» ؛ یعنی... : من‌شایسته‌ی این چیزها نیستم
12- معنی‌جمله‌ی«درزه‌هایی‌بیرون‌گرفت.»چیست؟بسته‌هایی‌بیرون‌آورد
13- منظور از «شیخ الحرمین» چیست؟ شیخ مکه و مدینه
14- «این غلام را در کار من کن» : یعنی ... : این غلام را به خاطر من آزاد کن.
15- «این غلام است حادی» ؛ یعنی ... : این غلامی است که آواز و سرود می‌خواند.
16- مفهوم عبارت «به حیّی از احیای عرب فراز رسیدم» چیست؟ به قبیله‌ای از قبایل عرب نزدیک شدم.
17- معنی عبارت «تو را بر همه‌ی چیزها حکم است» چیست؟ دستور تو بدون چون و چرا پذیرفته است.
18- «مرا اکرام ضعیف را امیر بیامد تا با من موافقت کند.» ؛ یعنی ... : دستور تو بدون چون و چرا پذیرفته است.
19- واژه‌ی معادل «زنبیل باف» چیست؟ خوّاص
20- «رضی‌الله عنه» چه نوع جمله‌ای است؟ معترضه‌ی دعایی
درس هشتم
مناظره‌ی خسرو با فرهاد
لغت
1- «تندیسگر» ؛ یعنی ... : مجسمه‌ساز
2- «مناظره» به چه معنی است؟ گفت و گو کردن
3- «عاجز» ؛ یعنی ... : ناتوان
املاء
4- املای درست واژه‌های «آفاغ، تَبع، آسوده‌گی» چگونه است؟ آفاق، طبع، آسودگی
تاریخ ادبیات
5- مبتکر فن مناظره در ادب فارسی کیست؟ اسدی توسی
6- استادانه‌ترین مناظره‌های معاصر از کیست؟ پروین اعتصامی
آرایه‌های ادبی
10- مصراع «بگفت انده خرند و جان فروشند» چه آرایه‌ای دارد؟ تضاد
11- قافیه‌های بیت «بگفتا دل زمهرش کی کنی پاک؟ / بگفت آن گه که باشم خفته در خاک» چه آرایه‌ای را پدید آورده است؟ جناس
12- اگر در مصراع «بگفت از جان شیرینم فزون است» شیرین به دومعنا قابل‌درک باشد، از چه آرایه‌ای استفاده‌شده است؟ ایهام
درک مطلب و دانستنی‌های درس
13- داستان‌خسرو وشیرین نظامی‌را چه ‌کسانی ‌تقلید کرده‌اند؟ امیرخسرو دهلوی، وحشی ‌بافقی، عرفی‌شیرازی، وصاف شیرازی ،هاتفی
14- «دار ملک آشنایی» ؛ یعنی ... : سرزمین عشق
15- مصراع «بگفت آشفته از مه دور بهتر» به کدام باور پیشینیان اشاره دارد؟ گذشتگان بر این باور بوده‌اند که دیوانه چون در ماه نگاه کند،‌ دیوانه‌تر می‌شود.
16- در مصراع «بگفت از گردن این وام افکنم زود» منظور از این «وام» چیست؟ سر
17- «بگفتا گر به سر یا بیش خشنود» : یعنی ... : او گفت اگر با هدیه گرفتن سر تو خشنود شود.
18- منظور از «جان» در مصراع «بگفت از جان صبوری چون توان کرد» کیست؟ معشوق
19- در بیت «به یاران گفت کز خاکی و آبی / ندیدم کس بدین حاضرجوابی» منظوراز «آبی و خاکی» چیست؟ موجودات جهان
20- «فرهاد» در این مناظره نمونه‌ی چگونه انسانی است؟ انسان پاک باز و خاکسار
درس نهم
اکسیر عشق
لغت
21- «تعلّقات» ؛ یعنی ... : دل‌بستگی‌ها
22- «اکسیر» به چه معنی است؟ هر چیز مفید و کم‌یاب، جوهری که ماهیت اجسام را تغییر دهد و کامل سازد.
املاء
23- کدام کلمه در مصراع «همه بلبلان بمردند و نماند جز قرابی» نادرست نوشته شده است؟ غرابی
تاریخ ادبیات
24- «سعدی» شاعر کدام قرن است؟ قرن هفتم
25- بیت «از در درآمدی و من از خود به در شدم / گویی کز این جهان به جهان دگر شدم» بیت نخست یک شعر ده‌بیتی است، قالب این شعر چیست؟ غزل
آرابه‌های ادبی
26- «اکسیرعشق» و «کمند نظر» چه آرایه‌ای دارند؟ تشبیه
27- در مصراع «عجب است اگر نگردد که بگردد آسیابی» واژه‌ی نگردد چه آرایه‌ای دارد؟ ایهام
28- مصراع «گوشم به راه، تا که خبر می‌دهد ز دوست» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه، گوش به راه بودن،‌انتظار کشیدن
درک مطلب و دانستنی‌های درس
29- «سر آن ندارد» ؛ یعنی ... : قصد ندارد
30- «برآمدن» در مصراع «دل من نه مرد آن است که با غمش برآید» به چه معنی است؟ مقابله کردن
31- مصراع «مهرم به جان رسید و به عیّوق برشدم» ؛ یعنی ... : به مدد گرمای عشق تو به والاترین مرتبه رسیدم.
32- بیت «او را خود التفات نبودی به صید من / من خویشتن اسیر کمندنظر شدم» بیانگر کدام‌امر درباره‌ی عاشق و معشوق است؟
33- بیت «با صد هزار جلوه برون آمدی که من / با صدهزار دیده تماشا کنم تورا» با کدام بیت غزل «اکسیر عشق» ارتباط معنایی دارد؟ تا رفتنش ببینم و گفتنش بشنوم / از پای تا به سر همه سمع و بصر شدم .
34- «ا زخود به در شدن» ؛ یعنی ... بی‌خود شدن
درس دهم
دولت یار
لغت
1- «تنعّم» ؛ یعنی ... : تن آسانی، فرورفتن در ناز و نعمت
2- «معتکف» در مصراع «صبح امید که بد معتکف پرده‌ی غیب ...» کدام معنی را دارد؟ گوشه‌نشین
3- «رند» ؛ در شعر حافظ ... : انسان کامل یا ولی خداست.
4- «نخوت» ؛ یعنی ... تکبر، خودپرستی
املاء
5- کدام واژه در مصراع «از هر طرف که رفتم جز وحشتم نیافزود» نادرست نوشته شده است؟ املای درست،‌ نیفزود
تاریخ ادبیات
6- محبوب‌ترین ممدوح حافظ کیست؟ شاه شیخ ابواسحاق اینجو
7- «حافظ» در کدام قرن زیسته‌ است؟ قرن هشتم
آرایه‌های ادبی
8- مصراع «آن همه ناز و تنعم که خزان می‌فرمود ...» چه آرایه‌ای را دارد؟ تشخیص
9- « مصراع «در شمار ار چه نیاورد کسی حافظ را ...» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه از اعتنا نکردن
درک مطلب و دانستنی‌های درس
10- در مصراع «زدم این فال و گذشت اختر و کار آخر شد» گذشتن اختر؛‌ یعنی ... : به سامان شدن کارها
11- «ساقی» در اصطلاح عرفان کدام معنی را دارد؟ واسطه‌ی فیض الهی است.
درس یازدهم
اشارت صبح / مجنون و...
لغت
1- «دستگاه» ؛ یعنی ... : قدرت، ثروت، شوکت، دولت
2- «با» در مصراع «برق با شوقم، شراری بیش نیست» کدام معنی را دارد؟ در برابر ، در مقایسه با
3- «ناوک» ؛ یعنی ... :‌نوعی تیر کوچک
4- در مصراع «دل مجنون ز شکّر خنده، خون است» واژه‌ی مشخص شده به چه معنی است؟ خنده‌ی شیرین
املاء
5- املای کدام کلمات نادرست است؟ «آریت ، محیط، آشفتگی پریشان و قوی» : عاریت، آشفتگی، پریشان و غوی
6- در مصراع «به هر جزئی ز حسن او قسوری است» کدام واژه نادرست نوشته شده است؟ قصوری
تاریخ ادبیات
7- کدام شاعر را می‌توان «نماینده‌ی تمام عیار اسلوب هندی» به شمار آورد؟ عبدالقادر بیدل دهلوی
8- کدام سبک شعری است که «به خیال‌بندی و نازک‌اندیشی و به کاربردن‌مضمون‌های بدیع و شگفت‌آفرین» مشهور است؟ سبک‌ هندی
9- «بیدل‌دهلوی» شاعر کدام‌قرن محسوب‌می‌شود؟ یازده‌و دوازده
درک مطلب و دانستنی‌های درس
10- «لاله و گل زخمی خمیازه‌اند» ؛ یعنی ... : لاله و گل به دلیل خمیازه کشیدن (شکفته‌شدن) زخمی (پرپر) می‌شوند.
11- پیام بیت «غرفه‌ی وهمیم ورنه این محیط / از تنک آبی، کناری بیش نیست» چیست؟ آگاهی‌های ما تنک مایه و کم عمق است.
12- بیت «اگر در دیده‌ی مجنون نشینی / به غیر از خوبی لیلی نبینی» ؛ یعنی ... : از دریچه‌ی چشم مجنون اگر همه‌چیز را نگاه کنی جز خوبی لیلی چیزی نخواهی دید.
13- در مصراع «کاین گلستان خنده‌واری بیش نیست» خنده‌وار بودن گلستان ؛ یعنی ... : گذران بودن عمر و جهان
14- منظور از «ماومن» در مصراع «ما و من آیینه‌داری بیش نیست» چیست؟ وجودهای عاریتی و عارضی
درس دوازدهم
سپیده‌ی آشنا / قلب مادر
لغت
1- «تهجّد» ؛ یعنی ... : شب‌زنده‌داری
2- «می‌خواستند حضیضی بیابند.» حضیض؛ یعنی ... : نشیب، پستی
3- «رعب‌آور» در عبارت «سکوتی رعب‌آور همه‌جا را فراگرفته بود.» کدام معنی را دارد؟ ترسناک
4- «چندشناک» ؛ یعنی ... : نفرت‌انگیز
املاء
5- عبارت «دیشب پس از امضای تومار عشق و فداکاری به نیایش فرو رفتند.» کدام واژه نادرست نوشته شده است؟ طومار
6- املای چندواژه نادرست است؟ «موهش،پرغوغا، ‌صُخره،‌ مظهر»: دو واژه ( موحش، سُخره)
تاریخ ادبیات
7- کتاب «ادبیات و تعهد در اسلام» اثر کیست؟ محمدرضا حکیمی
8- عمده نوشته‌های «محمدرضا حکیمی» در چه زمینه‌ای است؟ زمینه‌ی مسائل دینی و اعتقادی
آرایه‌های ادبی
9- عبارت «ماه این مشعل آسمانی هر شب به کردار روزانه‌ی انسان‌ها خیره‌خیره می‌نگرد.» چه آرایه‌ای دارد؟ تشخیص
10- «مشبه‌به» عبارت «ستارگان مانند چراغ نیم‌مرده‌ی شبانان بودند.» کدام است؟ چراغ نیم‌مرده
11- بیت «داد معشوقه به عاشق پیغام / که کند مادر تو با من جنگ» نخستین بیت یک شعر است، «قالب» شعر چیست؟ قطعه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
12- شعر «قلب مادر» از چه زبانی ترجمه شده است؟ زبان آلمانی
13- منظور از «دیشب و امشب» در عبارت «دیشب تاریخ بشریت چنین شهیدانی نداشت و امشب آنان درگذرگاهش خفته‌اند» چیست؟ دیشب : شب عاشورا، امشب : شب شام غریبان .
14- «همه، تالیان قرآن و سحرکوشان در عبادت، یعنی ... بودند.» همگی تلاوت کنندگان قرآن و شب‌زنده‌داران برای عبادت بودند.
15- «چهره‌پرچین‌کردن» ؛ یعنی ... : اخم کردن
16- عبارت «شاعری است با زبانی چالاک و بیانی گرم و زنده و پوینده» وصف کدام شاعر است؟ ایرج میرزا
درس سیزدهم
کیش مهر / رنج بی‌حساب
لغت
1- «خضاب» ؛ ‌یعنی ... : گلگونه، آن چه سر و صورت و پوست را بدان رنگ کنند. حنا.
2- «بهل» درمصراع«بهلِ گر بگیرندبیکارها» کدام معنی را دارد؟بگذار
3- «بادبام»درمصراع«درد پرده‌ی‌غنچه را بادبام»؛یعنی ... : بادبامدادی
4- در مصراع «مهین مهرورزان که آزاده‌اند ...» کلمه‌ی مشخص شده به چه معنی است؟ بزرگ، بزرگ‌ترین
املاء
5- املای کدام ترکیب نادرست است؟ «غرق بطالت، گفتار ناثواب، غم‌هجران» : گفتار ناصواب
تاریخ ادبیات
6- تفسیر ارزشمند«المیزان»، اثر کیست؟ علامه سیدمحمدحسین طباطبایی
7- کتاب «چهل حدیث» اثر کیست؟ امام‌خمینی
آرایه‌های ادبی
8- مصراع «پیاپی بکشن جام و سر گرم باش» چه آرایه‌ای دارد؟ ایهام، سرگرم باش دو معنا دارد : مشغول باش، گرم و پرنشاط باش.
9- «شاباش» در مصراع «بهاران که شاباش ریز سپهر» استعاره از چیست؟ باران
10- مصراع «برقصد به صدناز گلنازها» چه آرایه‌ای دارد؟ تشخیص
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- منظور شاعر از «دل افگارها» در بیت «به شادی و آسایش و خواب و خور / ندارند کاری دل افگارها» کیست؟ عاشقان، دل‌سوختگان طریق عشق
12- در مصراع «کشد رخت، سبزه به هامون و دشت» رخت کشیدن ؛ یعنی ... : رفتن
13- «بکش جام در بزم می‌خوارها» ؛ یعنی ... : در مجلس عاشقان و عارفان، شراب عشق الهی را بنوش.
14- پیام بیت «به اندوه آینده خود را مباز / که آینده خوابی است چون پارها» چیست؟ حال را غنیمت بدان.
15- «بهل گر بگیرند بیکارها» ؛ یعنی ... : بگذار بی‌خبران خرده بگیرند.
16- بیت «با صبا در چمن لاله سحر می‌گفتم / که شهیدان که‌اند این همه خونین کفنان؟» با کدام بیت درس ارتباط معنایی دارد؟ به خون خود آغشته و رفته‌اند / چه گل‌های رنگین به جوبارها
17- در بیت «پرستش به مستی است در کیش مهر / برون‌اند زین جرگه، هشیارها» شاعر کمال پرستش را در چه می‌داند؟ مستی
درس چهاردهم
رباعی و دوبیتی دیروز و امروز
لغت
1- «نشتر» ؛ یعنی ... : آلتی تیز و برنده، رگ‌زن
2- «فردا» در مصراع «چو فردا نامه‌خوانان نامه خوانند... » کدام معنی را دارد؟ روز قیامت
3- «رُستن» ؛ یعنی ... : روییدن
4- «آیو» در مصراع «مکن کاری که بر پا سنگت آیو» به چه معنی است؟ آید
تاریخ ادبیات
5- «رباعی» چگونه شعری است؟ از چهار مصراع تشکیل شده است و وزن «لاحول ولا قوة الا بالله» را دارد.
6- تفاوت «رباعی» و «دوبیتی» در چیست؟ رباعی با هجای بلند آغاز می‌شود، اما دوبیتی با هجای کوتاه و دیگر این که دوبیتی به زبان محلی است.
7- معروف‌ترین‌شاعری‌که رباعی‌سروده‌است،کیست؟ خیام نیشابوری
8- دوبیتی‌های کدام‌شاعر معروف و مشهور است؟ باباطاهر همدانی
آرایه‌های ادبی
9- کدام ترکیب «تشبیه» است؟ «رگ روح، شبنم عشق. شاخسار بوستان» : شبنم عشق
10- مصراع «از شبنم عشق خاک آدم گل شد» چه آرایه‌ای دارد؟ تلمیح، تشبیه، مراعات نظیر
11- درمصراع«کویرم، دستم‌از هرچیزخالی‌است»کدام‌واژه «تشخیص» دارد؟ کویر
درک مطلب
12- شاعر در مصراع «بس فتنه و شور در جهان حاصل شد» به چه امری اشاره می‌کند؟ جهان به جنبش و حرکت درآمد. (بعد از آفرینش است).
13- بیت «چوفردا نامه‌خوانان نامه خوانند / تو را از نامه‌خواندن ننگت آیو» ؛ یعنی ... : روزقیامت که به اعمال‌بندگان رسیدگی‌می‌کنند، تو از کارنامه‌ی اعمال خود شرمگین خواهی بود.
14- معنی مصراع «پا بر سر سبزه تا به خواری ننهی» چیست؟ دقت کن که از روی بی‌اعتنایی و خواری پای خود را به سر سبزه‌ها نگذاری
15- منظور شاعر از «لاله‌ی پرپر» در بیت «بیا گم کرده‌ی دیرین خود را / سراغ از لاله‌ی پرپر بگیریم» کیست؟ شهید
16- در مصراع «بیا ای دل از این جا پر بگیریم ...» منظور از «این‌جا» چیست؟ این جهان
درس پانزدهم
ادبیات تعلیمی / پرده‌کوبی
لغت
1- «ژاژخایان» ؛ یعنی ... : بیهوده‌گویان.
2- «زبان درکشیدن» در مصراع «زبان درکش ای مرد بسیاردان» کدام معنی را دارد؟ سکوت کردن
3- در مصراع «چراگوید آن چیز در خفیه، مرد» واژه‌ی مشخص شده به چه معنی است؟ مخفیانه
4- «شهربند» ؛ یعنی ... : زندانی
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «انحطاط جوامع ـ خلاقیت و ابتکار ـ مرهله‌ی ابتدایی» : مرحله‌ی ابتدایی
تاریخ ادبیات
6- «نصاب الصبیان» اثر کیست و موضوع آن چیست؟ ابونصر فراهی، تعلیم لغت
7- موضوع کدام کتاب در صرف و نحو عربی است؟ الفیه‌ی ابن مالک
8- اثر «حاج ملاهادی سبزواری» در فلسفه و الهیات چه نام دارد؟ منظومه
9- کتاب‌های«سرودزندگی‌ومنظومه‌ی‌فن‌شعر» اثر کیست؟ لانگفلو، بوالو
10- در ادبیات ملل چند نوع شعر تعلیمی یافت می‌شود؟ دو نوع
آرایه‌های ادبی
11- مصراع «اگر پای در دامن آری چو کوه» چه آرایه‌ای را دارد؟ کنایه
12- کدام واژه در مصراع «که بیند که شمع از زبان سوخته است» مجاز است؟ زبان
13- در بیت «صد انداختی تیر و هر صد خطاست/ اگر هوشمندی یک انداز و راست» کدام دو واژه «تضاد» دارند؟ خطا، راست
درک مطلب و دانستنی‌های درس
14- «سرت ز آسمان در کشوه» ؛ یعنی ... : مقام بلندی می‌یابی
15- مصراع «که فردا قلم نیست بر بی‌زبان» ؛ یعنی ... : روز قیامت بی‌زبان و لال از نظر گفتار بازخواست نمی‌شود.
16- ضرب المثل «گز نکرده پاره کردن» کدام مصراع را به‌خاطر می‌آورد ؟ نشاید بریدن نینداخته
17- «ده مرده گوی» ؛ یعنی ... : کسی که به اندازه‌ی ده مرد سخن می‌گوید.
درس شانزدهم
مست و هوشیار ... / ذکر حسین‌بن منصور
لغت
1- جور» ؛ یعنی ... : دورافتاده
2- در عبارت «دستار و درّاعه درپوشید و به مدرسه رفت.» درّاعه؛ یعنی ... : جبه
3- «لباس و پوشش خاصّ هر صنف» چه نام دارد؟ زیّ
4- معنی «صفدر» در عبارت «آن شجاع صفدر صدیق...» چیست؟ دلیر، کسی که صف لشگر را می‌درد.
املاء
5- در عبارت «هم در غایت سوز و اشتیاق بود و هم در شدّت لهب فراغ» کدام واژه نادرست نوشته شده است؟ فراق
6- عبارت «در زیّ اهل سلاح و شرع و سنّت بود. الفاظی مشکل در حقایق و اصرار و معارف داشت» چند غلط املایی دارد؟ دو (صلاح، اسرار)
تاریخ ادبیات
7- «مولوی‌نامه» اثر کیست؟ جلال‌الدین همایی
8- تنها اثر منثور «عطارنیشابوری» چه نام دارد؟ تذکرة‌الاولیاء
آرایه‌های ادبی
9- «گل» در مصراع «ای گل، به دست مال هوس پیشگان مرو» چه آرایه‌ای را به‌خود آورده است؟ استعاره
10- کدام واژه‌ها در مصراع «آن آبرو چو جوی بود رنج و غصه سنگ» مشبه‌به است؟ جوی، سنگ
11- کدام ترکیب «تشبیه است؟ «چاه مذلت، جیب قناعت، چرخ کج‌مدار» چاه مذلت
درک مطلب و دانستنی‌های درس
12- منظور از «اهل صوت» در عبارت «آن روز که من سر چوب پاره سرخ کنم تو جامه‌ی اهل صورت پوشی.» چه کسانی هستند؟ متشرعان
13- «او سخن اهل زمانه را هیچ وزن ننهادی.» ؛ یعنی ... : به حرف و سخن مردم توجهی نمی‌کرد.
14- «دست بر نهادن» ؛ یعنی ... : دعا کردن
15- مصراع «گفت آگه نیستی کز سر در افتادت کلاه» جز معنای ظاهری، بیانگر چیست؟ تعادل نداشتن مست را بیان می‌کند.
16- شاعر در مصراع «گفت دیناری بده پنهان و خود را وارهان» به کدام پدیده‌ی اجتماعی اشاره دارد؟ رشوه‌گیری
درس هفدهم
درآمدی بر توصیف / گویی بط سفید
لغت
1- «چوک» در مصراع «چوک ز شاخ درخت، خویشتن آویخته» کدام معنی را دارد؟ شباویز، مرغ حق
2- «نحل» ؛ یعنی ... : زنبور عسل
3- در مصراع «برگل تر عندلیب، گنج فریدون زده است» گنج فریدون به چه معناست؟ سرود و نغمه
4- «غالیه» ؛ یعنی ... : مواد خوشبو با رنگ سیاه و مرکب از مشک و عنبر و کافور و...
املاء
5- در مصراع «بیخته مشک سیاه، ریخته درّ سمین» کدام واژه نادرست نوشته شده است؟ ثمین
تاریخ ادبیات
6- از برجسته‌ترین نویسندگان مکتب «ناتورالیسم» چه کسی را می‌توان نام برد؟ امیل زولا
7- بدیع‌ترین توصیفات مجالس بزم در آثار کدام شاعر آمده است؟ نظامی گنجه‌ای
آرایه‌های ادبی
8- اگر شاعر به «عناصر بی‌جان طبیعت، پرندگان، گل‌ها و دیگر موجودات احساس و صفت بشری ببخشد» از چه آرایه‌ای استفاده کرده است؟ تشخیص (جان‌بخشی)
9- در مصراع «گویی بطّ سفید، جامه به صابون زده است» جامه استعاره از چیست؟ پرهای بطّ
10- در بیت «در دهن لاله باد، ریخته و بیخته / بیخته مشک سیاه و ریخته درّ ثمین» مشک سیاه و درّ ثمین استعاره از چیست؟ سیاهی گل لاله، باران
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- «سرو و سماطی کشید، بر دو لب جویبار» ؛ یعنی ... : سرو دو طرف جویبار صف کشیده است.
12- مفهوم مصراع «برگل تر عندلیب، گنج فریدون زده است» چیست؟ بلبل بر شاخه‌ی‌پرطراوت گل‌سرخ، نغمه‌خوانی می‌کند.
13- منظور شاعر از «لؤلؤ تر» در مصراع «وز سم اسب سیاه، لؤلؤ تر ریخته» چیست؟ قطره‌های باران
14- ادبیات توصیفی ایران چند دسته‌اند؟ نام ببرید. سه دسته /توصیفات تخیلی، توصیفات نمادین، توصیفات واقعی
15- «توصیفات نمادین» بر چه اصلی استوارند؟ تشبیه و مقایسه
16- شعر «گویی‌بطّ سفید ...» چه‌نوع توصیفی است؟ توصیف تخیلی
درس هجدهم
دماوندیه
لغت
1- «شیر سپهر» در مصراع « با شیر سپهر بسته پیمان» به چه معنی‌است؟ آفتاب (به اعتبار آن که در برج اسد است).
2- «هرّا» ؛ یعنی ... : آواز مهیب
3- در مصراع «از سربکش آن سپید معجر» معجر ؛ یعنی ... : روبند
4- «گرزه» ؛ یعنی ... : مار بزرگ سمی
املاء
5- مصراع «بخروش چو شرذه شیر ارقند» چند غلط املایی دارد؟‌(دو شرزه، ارغند)
تاریخ ادبیات
6- شهرت شاعری «محمدتقی ملک‌الشعرای بهار» به چیست؟ سرودن قصیده‌های فخیم و استوار
7- دماوندیّه‌ی دوم با تأثیرپذیری از چه چیزهایی سروده شده است؟ هرج و مرج قلمی و اجتماعی و هتّاکی در مطبوعات آزار وطن‌خواهان در آن سال‌ها
آرایه‌های ادبی
8- در بیت «تا درد و ورم فرو نشیند / کافور بر آن ضماد کردند» واژه‌های مشخص شده چه آرایه‌ای دارند؟ استعاره
9- «اورند» در مصراع «بنشین به یکی کبود اورند» مجاز از چیست؟ فرّ و شکوه
10- «مشبه» درمصراع «تو مشت درشت روزگاری» چیست؟ دماوند
11- درمصراع «از سیم به سر یکی کله خود» سیم استعاره از چیست؟ برف
درک مطلب و دانستنی‌های درس
12- شاعر در بیت «با شیر سپهر بسته پیمان / با اختر سعد کرده پیوند» به کدام صفت دماوند اشاره دارد؟ بلندی
13- بیت «بر ژرف‌ دهانت سخت‌بندی/ بربسته سپهر دیو پرفند» به کدام رفتار اجتماعی نادرست در زمان شاعر اشاره دارد؟ نبودن آزادی بیان
14- منظور شاعر از بیت «من بند دهانت برگشایم / ور بگشایند بندم از بند» چیست؟ به تو آزادی بیان می‌دهم.
15- «سیاه بخت فرزند» در بیت «ای مادر سرسپید، بشنو/ این پند سیاه بخت فرزند» کیست؟ شاعر
16- در بیت «زین بی‌خردان سفله بستان / داد دل مردم خردمند» بی‌خردان سفله چه کسانی هستند؟ ستمگران حاکم
17- «دیو پرفند» ؛ یعنی ... : دیو و شیطان پرمکر و حیله
درس نوزدهم
توصیف کویمات ... / شب کویر
لغت
1- واژه‌های مشخص شده در عبارت کدام معنی را دارند؟
«درپاژه‌ی آن مشرعه‌ای است که به پنج نایژه آب بیرون می‌آید.» : پاشویه، جای نوشیدن آب، لوله
2- «دولاب» ؛ یعنی ... : چرخ آب‌کشی
3- «حصین» ؛ یعنی ... : استوار و محکم
4- در عبارت «عرّاده‌ها بر سر دیوار نهاده ...» عرّاده‌ها کدام معنی را دارد؟ وسیله‌ای‌کوچک‌تر از منجنیق برای پرتاب کردن سنگ
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «میعادگاه انسان، نزهتگه ارواح، جولانگاه حول» : جولانگاه هول
تاریخ ادبیات
6- «کویر» اثر کیست؟ دکتر علی شریعتی
7- مهم‌ترین اثر «ناصرخسروقبادیانی» چه نام دارد؟ سفرنامه
آرایه‌های ادبی
8- مصابیح آسمان در عبارت «شب‌ها روشن است به قطره‌های درشت و تابناک باران ستاره؛ مصابیح آسمان!» استعاره از چیست؟ ستارگان
9- مشبه‌به در عبارت کدام است؟ «آن عالم پرشگفتی و راز سرایی سرد و بی‌روح شد.» سرایی سرد
10- «آسمان فریبی آبی رنگ شد» چه آرایه‌ای را دارد؟ حس‌آمیزی
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- «مبلغی بر باروی‌شهر برود.» ؛ یعنی ... : مقداری بر دیوار دور شهر بالا رود.
12- «سه‌جانب او با آب‌دریاست» ؛ یعنی ... : سه طرف آن را آب گرفته است.
13- «کنده» معادل است با ... : خندق
14- «فاضل بر زمین می‌گذرد» ؛ یعنی ... : باقی‌مانده آب جاری می‌شود و می‌رود.
15- «باجگاهی است آن‌جا ...» ؛ یعنی ... : آن‌جا محل‌اخذ عوارض‌است.
16- با توجه به درس، منظور از «پرنده شاعر» چیست؟ خیال
17- باتوجه‌به عبارت«ناله‌های گریه‌آلود آن امام راستین را می‌شنوم...» . منظور از «امام راستین» کیست؟ امام علی (ع)
درس بیستم
اورازان - لغت
1- «عواید» ؛ جمع مکسّر ... است . عایده
2- «توفال سقف» ؛ یعنی ... : تخته‌های باریک و نازک سقف
3- «نان بستن» ؛ یعنی ... : نان پختن
4- «نوعی دامن گشاد و برچین و کوتاه که در قدیم زنان روی شلوار می‌پوشیدند.» چه نام داشت؟ شلیته
املاء
5- کدام واژه‌ها در عبارت «زن‌هاشان به خوشه‌چینی و در یوزه‌گی یک ماهی اطراق می‌کنند.» نادرست نوشته شده است؟ دریوزگی، اتراق
تاریخ ادبیات
6- «اورازان» ازکدام نوع نوشته‌های«جلال آل احمد» است؟ تک‌نگاری
آرابه‌های ادبی
7- درعبارت«اما در امام‌زاده‌ای که اهالی‌ده،معصوم زاده‌اش می‌نامند...» «ش» چه نقشی دارد؟ مفعول
8- عبارت «میانشان شکرآب است» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه (رابطه‌ی خوبی ندارند).
9- در عبارت «گوش من غرق شنیدن صدای شیرین تو شده است.» چه آرایه‌ای می‌یابید؟ حس‌آمیزی
10- عبارت «اخترشب از کنار کوهساران سرخم می‌کند تا صدای تو را بشنود.» چه آرایه‌ای دارد؟ تشخیص
درک مطلب
11- «زود به پیری نشسته» ؛ یعنی ... : دچار پیری زودرس شده
12- «خیلی زود رنج‌اند» ؛ یعنی ... : زود ناراحت می‌شوند.
13- «اخت‌بودن» درعبارت «ارزن هم زودتر به دست می‌آید و هم با سرما بیش‌تر اخت است.» ؛ یعنی ... : سازگار بودن
14- عبارت «تابوت مانندی است که آن را با انواع شال‌ها و آیینه‌ها می‌آرایند و مردم به عنوان نماد تابوت امام‌حسین (ع) به حرکت در می‌آورند.» معادل با چیست؟ نخل
15- اهالی ده «اورازان» را چگونه معنی می‌کنند؟ آب ریزان
16- منظور شاعر از «یک گوش واحد است که این هر دو صدا را می‌شوند.» کیست؟ خداوند


درس بیست و یکم
درآمدی بر ... / چندکایت
لغت
1- در عبارت «هر یکی ازار پای چرمین پوشیده و یکی را برگردن گرفته می‌آورند.» ازار پای چرمین ؛ یعنی ... : شلوار چرمین
2- «مقامر» ؛ یعنی ... : قمارباز
3- «کم‌زنی» در عبارت «هرگونه اهانت و ایذا را با کم‌زنی مقابله می‌کرد.» ؛ یعنی ... : بی‌توجّهی
4- «تبتّل» ؛ یعنی ... : از جهان بریدن
املاء
5- در عبارت «چقزی و سعوه ای نیز بر روی آب می‌رود. ذقن و مگس نیز در هوا می‌پرد.» چند غلط املایی وجود دارد؟ سه (چغزی/صعوه/زغن)
تاریخ ادبیات
6- کتاب «اسرارالتوحید» اثر کیست؟ و درباره‌ی چه کسی است؟ محمدمنوّر، شیخ ابوسعید ابوالخیر
7- کتاب «المنقذ من الضلال» اعتراف گونه‌ای ماندنی و با ارزش است از ... : امام محمدغزالی
8- از نمونه‌های برجسته‌ی جهانی حسب حال می‌توان کتاب ... را از دکتر طه حسین نام برد. الایام
درک مطلب و دانستنی‌های درس
9- «سبق سلام را می‌ستود» ؛ یعنی ... : پیش‌دستی کردن در سلام گفتن را ستایش می‌کرد.
10- «تو راکبی و او مرکوب» ؛ یعنی ... : تو سوار هستی و او وسیله‌ی سواری توست.
11- نثر «دکتر زرین‌کوب» از کدام نوع نثر است؟ تحقیقی، هنری
12- معنی کنایی «از کروه در رفتن» چیست؟ از حال عادی خارج‌شدن، عصبانی شدن
13- «کتاب پلّه‌پلّه تا ملاقات خدا» اثر کیست و شرح حال کدام عارف است؟دکتر زرین‌کوب، مولوی
14- عبارت «بی‌خویشتن نشسته بود، خواجه‌وار و پای بگرد کوه» وصف چگونه فردی است؟ گستاخ و مغرور
15- «شیخ با کسی خلقی بکرد.» ؛ یعنی ... : شیخ با کسی شوخی و مزاح کرد.
16- «شیخ بوعبدالله بشکست و با خویش رسید.» کدام معنی را دارد؟ شیخ بوعبدالله خوار وشرمسارشد و به خود آمد.
17- «این سرای باز کنیم» ؛ یعنی ... : این خانه را خراب کنیم.
درس بیست و دوم
روزها / افسانه‌ی عاشقی
لغت
1- «بادیه» ؛ یعنی ... : بیابان
2- «قصیر جثّه» ؛ یعنی ... : کوتاه‌قامت
3- «بارقه» کدام معنی را دارد؟ برق زننده
4- واژه‌ی«متمکّن» در عبارت «از نظر مالی هیچ مشکلی نداشت و در نوع خود متمکّن به شمار می‌رفت.» ؛ یعنی ... : ثروتمند و پول‌دار
املاء
5- کدام واژه دراین عبارت نادرست نوشته شده است؟ «هر عصب و فکر به منبع بی‌شاعبه‌ی ایمان وصل بود.» بی‌شائبه
6- کدام ترکیب‌ها غلط املایی دارند؟ «شیر آغوذ، فوق طاقت، صافی صّحار»آغوز، سحّار
تاریخ ادبیات
7- کدام اثر را دکتر اسلامی ندوشن ننوشته است؟ «صفیرسیمرغ، آزادی مجسمه، با کاروان حلّه» با کاروان حلّه
8- مثنوی «هفت اورنگ» اثر کیست؟ جامی
9- «خمسة‌المتحیّرین» اثر کیست و به یادگار چه کسی نوشته شده است؟ امیرعلی شیرنوایی، جامی
آرایه‌های ادبی
10- در عبارت «تکیه می‌دادیم و سعدی می‌خواندیم.» کدام واژه مجاز است؟ سعید (کلیات سعدی)
11- «سراچه‌ی ذهنم آماس می‌کرد.» چه آرایه‌ای دارد؟
12- جمله‌ی «برای من قصه‌های شیرینی می‌گفت.» کدام آرایه را دارد؟ حس‌آمیزی
درک مطلب و دانستنی‌های درس
13- «نمی‌دانست کجا ریشه بدواند» ؛ یعنی ...
14- عبارت «احدی نتوانسته مانند سعدی حرف بزند، در عین حال نظیر حرف‌زدن او را هر روز می‌شنویم» اشاره به کدام صفت شعر سعدی دارد؟ سهل ممتنع بودن
15- مصراع دوم بیت «آرند که واعظی سخنور / بر مجلس وعظ، سایه گستر» ؛ یعنی ... : حضار را تحت تأثیر داده بود.
16- «لکه دویدن» ؛ یعنی ... : تندرفتن و دویدن
درس بیست و سوم
میرزا رضا کلهر
لغت
1- «نوکری که عنان اسب را می‌گیرد و پیشاپیش پیاده می رود.» معنی کدام واژه است؟ جلودار
2- «فاق قلم را خیلی کم و کوتاه باز می‌کرد.» فاق‌ ؛ یعنی ... : شکاف نوک قلم
3- «چای دیشلمه» ؛ یعنی ... : چای قند پهلو
4- «استنکاف‌کردن» ؛ یعنی ... : سرباز زدن
املاء
5- املای کدام ترکیب نادرست است؟ «خانه‌ی سنگلج، پیچیده‌گی چشم، خط نستعلیق» : پیچیدگی
تاریخ ادبیات
6- کتاب «شرح زندگی من» اثر کیست؟ عبدالله مستوفی
7- کدام اثر از «عبدالله مستوفی» نیست؟ «ابطال الباطل، محاکمه‌ی انسان و حیوان، بامداد اسلام». بامداد اسلام اثری است از دکتر زرین‌کوب
آرایه‌های ادبی
8- عبارت «این خط را از درویش هم بهتر و بامزه تر می‌نوشت.» چه آرایه‌ای دارد؟ حس‌آمیزی
درک مطلب و دانستنی‌های درس
9- «متوسّل شدن» ؛ یعنی ... : وسیله قرار دادن
10- منظور از «مشق» در جمله‌ی «از صبح مجلس مشق دایر می‌شد.» چیست؟ خط
11- «خلق‌وخوی میرزا دستش‌بود.»؛ یعنی...: براخلاق‌میرزا تسلط‌ داشت.
12- «گوش‌هایش سنگین بود.» کدام معنی را دارد؟ کر بود.
13- «سرهم رفته» ؛ یعنی ... : جمعاً ، روی هم
14- «یک قلم کلمه را تمام می‌کرد.» ؛ یعنی ... : بدون برداشتن قلم از روی کاغذ کلمه را می‌نوشت.
15- «تجدید قط» ؛ یعنی ... : بریدن مجدد سر قلم
16- «یک کاسه» در جمله‌ی «تمام صفحه یک کاسه سیاه می‌شد.» به چه معنی است؟ سراسر، یک پارچه
17- «نفسه ‌زدن» ؛ یعنی ... : تند تند نفس کشیدن
قصه‌ی عینکم / آخرین درس
لغت
1- واژه‌ی مشخص شده در جمله ی «درخانه هم بی‌دشت نبودم.» کدام معنی را دارد؟ نصیب و قسمت
2- «برّ و برّ» ؛ یعنی ... : خیره
3- «جلّی» ؛ یعنی ... : آشکار و روشن
4- «معمّر» در عبارت ›یکی از مردان معمّر دهکده،‌کتاب را گشوده بود.» به چه معنی است؟ مسن و سال‌خورده
املاء
5- کدام واژه در عبارت نادرست نوشته شده است؟ «نهالی چند که وی در باغ قرص کرده‌بود ...» غرس
6- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟‌«لباس ژنده، ابهت و شکوه، صدای محیب» : صدای مهیب
تاریخ ادبیات
7- کتاب «قصه‌های دوشنبه» اثر کیست؟ آلفونس دوده
8- کتاب«شلوارهای‌وصله‌دار» را چه کسی نوشته است؟ رسول پرویزی
آرایه‌های ادبی
9- «سرخویش گرفتن» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه
10- درجمله‌ی«حالا کلاس‌سخت درخنده فرورفته» کلاس ... است. مجاز
11- جمله‌ی «برگ درختان مثل سربازان تیرخورده تک‌تک می‌افتادند.» چه آرایه‌ای دارد؟ تشبیه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
12- «فرنگی مآب» ؛‌ یعنی ... : به‌شیوه‌ی اروپایی
13- «خیلی به‌خودش ور می‌رفت.» به چه معنی است؟ خودش را خیلی می‌آراست وبه خودش خیلی مشغول می شد
14- «این مطلب را داشته باشید.» کدام معنی را دارد؟ این مطلب را فراموش نکنید.
15- «بور شدن» کنایه است از ... : خجالت زده شدن
16- معنی‌کنایی«درپوستم نمی‌گنجیدم»چیست؟بیش‌از اندازه‌شاد بودم.
17- «باریک بین شدن» ؛ یعنی ... : به جزئیات دقّت کردن.
18- «من قلا کردم» به چه معنی است؟ من شیطنت کردم.
19- «قوز بالاقوز بودن» ؛ یعنی ... : دردی بر دردها اضافه شده.
20- «دل به دریا زدن» کدام معنی را دارد؟ جرئت کردن

درس بیست و پنجم
ترجمه
لغت
1- «تنجیم» ؛ یعنی ... : ستاره‌شناسی
2- «فلاحت» ؛ یعنی ... کشاورزی
3- «تحریف» ؛ به کدام معنی آمده است؟ دگرگون کردن
4- «قراین» ؛ یعنی ... : نشانه‌ها
درک مطلب و دانستنی‌های درس
5- اولین ترجمه‌ها به زبان فارسی، از چه زبانی بود؟ سانسکریت
6- «نوبخت اهوازی» از مترجمان کدام دوره است؟ دوره‌ی اسلامی
7- مردمانی که هم‌زبان نیستند، برای ارتباط با یکدیگر از چه ابزاری استفاده می‌کنند؟ ترجمه
8- «ترجمه‌ی‌ تفسیر طبری»در چه ‌زمانی ‌به ‌فارسی‌ برگردانده ‌شد؟ سامانیان
9- ترجمه‌ی«کلیله‌ودمنه» به همت چه کسی انجام شد؟ نصرالله منشی
10- ترجمه از زبان‌های اروپایی به ویژه فرانسه از چه زمانی آغاز شد؟ تأسیس دارالفنون
11- ابتدا چه نوع کتاب‌هایی ترجمه شد؟ کتاب‌های درسی
12- کتاب «سه تفنگ‌دار» اثر کیست؟ الکساندر دوما
13- چرا شعر اروپایی نتوانست معیارهای خود را بر شعر فارسی تحمیل کند؟ به دلیل پشتوانه‌ی نیرومند شهر کهن فارسی
14- مطلوب‌ترین شکل ترجمه چیست؟ آن‌است که هیچ شکلی از صورت و معنی از میان نرود.
15- «زبان مبدأ» یعنی چه؟ زبانی که از آن ترجمه می‌شود.
16- اساسی‌ترین شرط ترجمه‌ی خوب چیست؟ حفظ سبک مؤلف
17- نام دیگر ترجمه‌ی ارتباطی چیست؟ آزاد یا روان
18- ترجمه‌ای که از زبان مبدأ و دنیای نویسنده فاصله نمی‌گیرد، چه نام دارد؟ ترجمه‌ی تحت‌اللفظی
19- در دوره‌ی اسلامی،‌آثار معتبر علمی و فلسفی کدام کشور ترجمه شد؟ یونان
20- ترجمه‌ی «اتلّلوی شکسپیر» را چه کسی انجام داد؟ ناصرالملک
درس بیست وششم
جهاد / هجرت و...
لغت
1- «شمشیر آخته» ؛ یعنی ... : شمشیر برکشیده
2- در عبارت «از اندوه بیرون نیایید که آماج تیر بلائید.» آماج کدام معنی را دارد؟ نشانه، هدف
3- «معرکه» در جمله‌ی «هنوز بیست سال نداشتم که پا در معرکه گذاشتم.» به چه معناست؟ میدان جنگ
4- «کلمات قصار» ؛ یعنی ... : سخنان کوتاه و پندآموز
املاء
5- عبارت «پیاپی جرئه‌ی اندوه به کامم می‌ریزد و با نافرمانی و فروگزاری جانبم، کارها را به هم در می‌آمیزد.» چند غلط املایی دارد؟ سه (جرعه، فروگذر، می‌آمیزید)
تاریخ ادبیات
6- کتاب‌های «فاوست، اگمونت» اثر کیست؟ گوته
7- کتاب «نهج‌البلاغه» را چه کسی گردآوری کرده است؟ سیدرضی
8- «گوته» به کدام شاعر فارسی زبان دل‌بستگی داشته است؟ حافظ
9- «بهارستان» اثر کیست؟ جامی
درک مطلب و دانستنی‌های درس
10- «زشت بادید.» ؛ یعنی ... : زشتی نصیبتان باد.
11- «نکوشیدند» در عبارت «با مردمی در آستانه‌ی خانه‌شان نکوشیدند» کدام معنی را دارد؟ نجنگیدند.
12- «کار را به هم در می‌آمیزید.» ؛ یعنی ... : موجب پریشانی امور می‌شوید.
13- منظور از «کسانی که در پناه اسلام‌اند.» چه کسانی هستند؟ پیروان سایر ادیان
14- در عبارت «شب شعله‌اش پرده دری می‌کند.» پرده‌دری کردن ؛ یعنی ... : افشاگری کردن
15- منظور از «آب خضر» در عبارت «آب خضر جوانت کند.» چیست؟ آب زندگانی
16- «هنگامه‌ای دید.» ؛ یعنی ... : شلوغی‌ای دید.
17- «دنیای تصنّعی» ؛ یعنی ... : دنیای ساختگی
درس بیست و هفتم
درآمدی بر ادبیات معاصر
لغت
1- «تراویدن» ؛ یعنی ... : چکیدن
2- «عبث» ؛‌ یعنی ... : بیهوده
3- «شب‌تاب» ؛ یعنی ... : آن چه در شب بدرخشد.
4- «خلیدن» ؛ یعنی ... : مجروح کردن
تاریخ ادبیات
5- نخستین شعر «نیما» که از نظرگاه تخیل و وزن آرایی و قافیه‌بندی با شعر گذشتگان متفاوت بود،‌ چه نام دارد؟ ققنوس
6- معروف‌ترین چهره‌های شعری پس از «نیما» چه کسانی هستند؟ مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری
7- «نیما» با سرون کدام قطعه آغازگر تحولی بزرگ در شعر فارسی شد؟ افسانه
آرایه‌های ادبی
8- «نگران با من استاده سحر» کدام آرایه‌ی ادبی را دارد؟ تشخیص
9- شعر«در جگر لیکن خاری / از ره این سفر می‌شکند» کدام آرایه را دارد؟ کنایه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
10- «ادبیات معاصر» شامل چه دوره‌ای می‌شود؟ از امضای فرمان مشروطیت تا به امروز
11- عوامل عمده‌ی تحولات ادبی در جامعه‌ی ایران به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ پنج دسته
12- «تکلّف و تصنّع» درنوشته ؛ یعنی ... : دشوارنویسی
13- «واژه‌های مترادف» ؛ یعنی ... : کلمات هم‌معنی
14- شهرت نوشته‌های «دهخدا» در این دوره به چیست؟ طنز و لطیفه‌های انتقادی
15- منظور از«در ودیواربه‌هم‌ریخته»درشعر«در ودیوار به‌هم‌ریخته‌شان/ بر سرم می‌شکند» چیست؟ بی‌سر و سامانی و آشفتگی
16- در شعر «در جگر لیکن خاری / از ره این سفرم می‌شکند» منظور از «سفر» چیست؟ سیر آرزوها و خواسته‌ها در ذهن شاعر
17- در شعر «غم این خفته‌ی چند / خواب در چشم ترم می‌شکند»، «خفته‌ی چند» چه کسانی هستند؟ مردم غفلت زده
درس بیست و هشتم - خوان هشتم
لغت
1- «سورت» ؛ یعنی ... : تندی، تیزی، شدت اثر
2- «منتشا» ؛ یعنی ... : عصا
3- «ابزار سنجش یا محک» هم‌معنی با چه واژه‌ای است؟ عیار
4- «همگنان» ؛ یعنی ... : هم‌نوعان
تاریخ ادبیات
5- مهم‌ترین شاخصه‌های شعری «اخوان ثالث» به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ سه دسته
6- کتاب «بدعت‌ها و بدایع نیما یوشیج» اثر کیست؟ مهدی اخوان ثالث
7- «اخوان» در کدام کتاب به کل تازه‌ای از بیان در شعر حماسی واجتماعی دست یافت؟ زمستان
8- اوج شکوفایی شعری «اخوان» کدام کتاب است؟ آخر شاهنامه
آرایه‌های ادبی
9- «چوب دستی منتشا مانند در دستش» چه آرایه‌ای دارد؟ تشبیه
10- در شعر «قهوه‌خانه گرم و روشن بود، هم چون شرم ...» چند رکن از ارکان تشبیه ذکر شده است؟ چهار رکن
11- «خون گرم» در شعر «همگنان را خون گرمی بود.» چه آرایه‌ای را به‌وجود آورده است؟ کنایه
12- «صدای گرم» چه آرایه‌ای دارد؟ حس‌آمیزی
درک مطلب و دانستنی‌های درس
13- «همگنان را خون گرمی بود.» ؛ یعنی ... : حاضران مجلس با یک دیگر مهربان بودند.
14- «این عیار مهر و کین مرد و نامرد است» ؛ یعنی : این داستان که می‌گویم وسیله‌ی سنجش مرد از نامرد است.
15- منظور از «کلید گنج مروارید» چیست؟ لبخند
16- «تهمتن گرد سجستانی» ؛‌ یعنی ... : رستم پهلوان سیستانی
درس بیست و نهم
صدای پای آب / شکوفه‌ی اشک
لغت
1- «زَهره» ؛ یعنی ... : جرئت
2- «عقده» ؛ یعنی ... : گره
3- «اسب زرد رنگ» با چه واژه‌ای هم‌معنی است؟ سمند
4- «گزیر» ؛ یعنی ... : چاره
املاء
5- املای کدام کلمه نادرست است؟ «برجان‌های ما جز الطاف و مرهمت خود منگار.» مرحمت
تاریخ ادبیات
6- «مجموعه‌ی رسایل فارسی» اثر کیست؟ خواجه عبدالله انصاری
7- «دری به‌خانه‌ی‌خورشید» اثرکدام شاعرمعاصر است؟سلمان‌هراتی
8- نخستین مجموعه شعر نیمایی سهراب سپهری چه نام دارد؟ مرگ رنگ
آرایه‌های ادبی
9- مصراع «لای این شب‌بوها، پای آن کاج بلند...» چه آرایه‌ای دارد؟ تضاد
10- درشعر «جانمازم چشمه، مهرم نور» نور، نماد چیست؟ پرتو ایزدی
11- در مصراع «دشت سجاده‌من» کدام واژه «مجاز» است؟ دشت
درک مطلب و دانستنی‌های درس
12- منظور شاعر از «سنگ از پشت نمازم پیداست.» ؛ یعنی ... : خلوص نیّت دارم.
13- «عصرمعراج‌پولاد واصطکاک‌فلزات»کنایه از چیست؟ عصر ماشین
14- منظور از «آب» در شعر «صدای پای آب» کیست؟ رمز خود شاعر است.
15- «آسمان را بنشانیم میان دو هجای هستی»؛ یعنی ... : حال را غنیمت بدانیم.
16- منظور از «گل نیلوفر و قرن» چیست؟ علم و عرفان
17- «ریه را از ابدیت پروخالی بکنیم» ؛ یعنی ... : خود را به ابدیت پیوند دهیم.
نکات مهم  ادبیات فارسی (3)         
درس اول
ما هم‌چنان ... / افلاک
لغت
1- در جمله‌ی «طاعتش موجب قربت است.» قربت؛ یعنی ... نزدیکی
2- «تضرّع» ؛ یعنی ... : التماس کردن،‌زاری کردن
3- «رواق» ؛ یعنی ... : پیشگاه خانه
4- «اجابت» با چه واژه‌ای هم‌معنی است؟ پذیرفتن، قبول کردن
املاء
5- کدام ترکیب‌ها غلط املایی دارند؟ «شهد فایق، نخل باسغ، دست عنابت» باسق، انابت
6- عبارت «واصفان هلیه‌ی جمالش به تحیّر منصوب» چند غلط املایی دارد؟ دو (حلیه، منسوب)
تاریخ ادبیات
7- «نثر آهنگین» معادل است با ... نثر مسجع
8- دیباچه‌ی گلستان از بهترین نمونه‌های ... در ادب فارسی است. تحمیدیه
9- نثرهای قدیم فارسی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ سه دسته (نثر ساده، نثر مسجع و فنی، نثر مصنوع و متکلف)
10- «جمال‌الدین عبدالرزّاق» شاعر کدام‌قرن است؟ اواخرقرن‌ششم
آرایه‌های ادبی
11- در عبارت «فرّاش باد صبا را گفته تا فرش زمرّدین بگسترد.» ترکیب مشخص شده چه آرایه‌ای است؟ استعاره
12- مصراع«ابر و باد ومه وخورشید وفلک»چه‌آرایه‌ای‌دارد؟مراعات‌نظیر
13- «دایه‌ی ابر بهاری» چه آرایه‌ای است؟ تشبیه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
14- «سر به جیب مراقبت فرو بردن» ؛ یعنی ... : قلب خود را از هرچه غیر خدا حفظ کردن
15- «مکاشفت» در اصطلاح عرفانی چیست؟ پی‌بردن به حقایق
16- در مصراع «ایزد که رقیب جان خرد کرد» رقیب کدام معنا را دارد؟ نگهبان
17- منظور از مصراع «نام تو رقیب نام خود کرد» چیست؟ منظور آمدن نام پیامبر بعد از نام خدا در برخی از آیات است.
18- منظور شاعر از (بی‌نشان) در مصراع «بی‌دل از بی‌نشان چه گوید باز؟» کیست؟ خداوند
درس دوم
رزم رستم و اسفندیار
لغت
1- «پوششی که جنگاوران قدیم به هنگام جنگ می‌پوشیدند.» مترادف با چه واژه‌ای است؟ برگستوان
2- «باد افره» ؛ یعنی ... : مجازات
3- در مصراع «خرد را مکن با دل اندر مغاک» مغاک کدام معنی را دارد؟ جای فرو رفته، گودال
4- «مسالمت» ؛ یعنی ... : خوش‌رفتاری
تاریخ ادبیات
5- «حماسه» چند زمینه‌ی اصلی دارد؟ چهار زمینه
6- وجود «دیو سپید و اسفندیار رویین‌تن» بیانگر کدام زمینه‌ی حماسه است؟ خرق عادت
آرایه‌های ادبی
7- مصراع «خم‌آورد بالای سرو سهی» چه آرایه‌ای دارد؟ استعاره
8- بیت «ز سمّ ستوران در آن پهن دشت / زمین شش شد و آسمان گشت هشت» چه آرایه دارند؟‌ اغراق
9- واژه‌های قافیه در بیت «به‌سان پلنگی که بر پشت گور / نشیند برانگیزد از گور شور» چه آرایه‌ای دارند؟ جناس
درک مطلب و دانستنی‌های درس
10- «برآن باره‌ی پیل پیکر نشست» ؛ یعنی ... : سوار بر اسب بزرگ خود شد.
11- «بر آرای کار» کدام معنی را دارد؟ آماده باش
12- معنی «مگیر» در مصراع «به باد افره این گناهم مگیر» چیست؟ بازخواست مکن
13- «خرد را مکن با دل اندر مغاک» ؛ یعنی ... : برخلاف عقل و احساس خود عمل مکن.
14- مصراع «پی پوزش و نام و ننگ آمدم» کدام معنی را دارد؟ برای حفظ آبرو آمده‌ام.
15- «زخم سران» ؛ یعنی ... : ضربت جنگاوران
16- بیت «من امروز نی بهر جنگ آمدم / پی پوزش و نام و ننگ آمدم» بیانگر چیست؟ صلح‌جویی
17- «...درجنگ از پای درآمدند.» ؛‌ یعنی ... : در جنگ کشته شدند.
درس سوم
کمال‌الملک
لغت
1- «مطاع» ؛‌ یعنی ... : اطاعت شده
2- «صیانت» به چه معنی است؟ نگهداری
3- «شمایل» ؛‌ یعنی ... : چهره و صورت
4- «رعشه» کدام معنی را دارد؟ لرزش، لرزه
املاء
5- کدام ترکیب‌ها املای نادرست دارند؟ «حسب‌الامر،‌حرف محمل، تجویز اطبّا» : حرف مهمل
تاریخ ادبیات
6- نام اصلی «کمال‌الملک» چیست؟ محمد غفاری
7- «هزاردستان» اثر کیست؟ علی حاتمی
8- «تالار آیینه» از کیست؟ کمال‌الملک
آرایه‌های ادبی
9- «یله‌قربان شیرین» چه آرایه‌ای دارد؟ حس‌آمیزی
10- «سرچهار تا شاه رو خوردی» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه
11- «هفت‌خط بودن» کنایه است از ... : نهایت‌نیرنگ‌بازی
درک مطلب و دانستنی‌های درس
12- «شما که پرده از صورت شاه شهید ساخته‌اید ...» منظور از «شاه شهید» کیست؟‌ ناصرالدین‌شاه
13- «از رونق و اعتبار افتاده» هم‌معنی با چه واژه‌ای است؟ دِمُده
14- «رب‌ّالنوع وجاهت» به چه معنی است؟ الهه‌ی زیبایی
15- واژه‌ی «نظمیّه» معادل چه واژه‌ی امروزی است؟ نیروی انتظامی
16- «خودرا در آن متّهم گردانید» ؛ یعنی ... : به شک و تردید افتاد.
17- «صنایع مستظرفه» ؛ معادل است با : هنرهای ظریف
18- «ملوک مددکار ملک‌الموت باشند». به چه معنی است؟ پادشاهان ستمگر باشند.
19- «خوابی برایش دیدم.» ‌؛ یعنی ... : ‌برایش نقشه‌ای کشیدم.
20- «طایفه‌ی طرّاران» چه معنی می‌دهد؟‌گروه دزدان
درس چهارم
عناصر داستان / گاو
لغت
1- «چمباتمه زده» ؛‌ یعنی ... : چهار زانو نشسته
2- «نفله‌شدن» به چه معنی است؟ نابود شدن
3- «نشخوار کردن» ؛ یعنی ... : جویدن
4- «چوبی بلند که اسب‌ها را به دو طرف آن بندند.» معادل کدام واژه است؟ یوغ
تاریخ ادبیات
5- داستان«گاو»ازکدام‌کتاب«ساعدی»گرفته شده‌است؟ عزاداران بَیَل
6- کارگردان فیلم «گاو» کیست؟ داریوش مهرجویی
7- نویسنده‌ی رُمان «کلیدر» کیست؟ محمود دولت‌آبادی
8- «دون کیشوت» اثر کدام نویسنده است؟ سروانتس
درک مطلب و دانستنی‌های درس
9- عبارت «اومده کنار استخر، داره خودشو می‌زنه و گریه می‌کنه.» چه نوع نثری است؟ نثر شکسته
10- «آفتاب تازه زده بود.» ؛ یعنی ... : آفتاب تازه طلوع کرده بود.
11- «شنیدن بو» چه آرایه‌ای است؟ حس‌آمیزی
12- «دماغت چاقه» کنایه است از این که ... : حالت خوب است.
13- «شلنگ انداختن» ؛ یعنی ... : تند دویدن
14- «کدخدا با تحکّم گفت ...» کدام معنی را دارد؟ کدخدا با تندی و درشتی گفت.
15- «همه چی رو به راس» ؛ یعنی ... : همه چیز آماده است.
16- مهم‌ترین عناصر داستان چند دسته‌اند؟ پنج دسته
17- هسته یا طرح داستان به حوادث داستان ... می‌بخشد. وحدت هنری
درس پنجم
گل دسته‌ها و فلک
لغت
1- «کراهت» ؛ یعنی ... : زشت و ناپسند
2- «متولّی» به چه معناست؟ سرپرست
3- «پاپی‌شدن» کدام معنی را دارد؟ پی‌گیر بودن
4- «سُقلمه» ؛ یعنی ... : ضربه با گوشه‌ی مشت
تاریخ ادبیات
5- «مدیر مدرسه» اثر کیست؟ جلال آل احمد
6- داستان «گل دسته‌ها و فلک» از کدام کتاب «جلال آل احمد» گرفته شده است؟ پنج داستان
7- آثار«جلال‌آل‌احمد»به‌چند دسته‌ی‌کلی تقسیم‌می‌شود؟ چهار دسته
آرایه‌های ادبی
8- جمله‌ی «باز رفتیم تو نخ گل‌دسته‌ها» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه
9- در جمله‌ی «گنبد عین تخم‌مرغ خیلی گنده‌ای بود.» مشبه به کدام پاسخ است؟ تخم مرغ
10- «خیلی دل داشت.» کنایه است از ... : جرئت داشت.
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- «چنگ به دل زدن» ؛ یعنی ... : جذّاب بودن
12- «گُله به گُله» کدام معنی را دارد؟ این جا و آن‌جا
13- «به صرافت افتادم» ؛ قصد کردم
14- عبارت «زورخونه چه دخلی داره به این گل‌دسته‌ها» دخل داشتن ؛ یعنی ... : ربط داشتن
15- «با قفلش کند و کو کردیم» به چه معنی است؟ با قفلش رو رفتیم
16- «محل نگذاشتن» ؛ یعنی ... : توجه نکردن
17- «عموی من زورخانه کار بود» زورخانه چه محلی است؟ محل ورزش باستانی
18- آیا «گل‌دسته‌ها و فلک» داستانی نمادین است؟ بلی، تمایل انسان به آزادی را بیان می‌کند.
درس ششم
قاضی بست
لغت
1- «برنشستن» ؛ یعنی ... : سوار شدن
2- «نماز پیشین» به چه معناست؟ نماز ظهر
3- «ضیعت» ؛ یعنی ... : زمین زراعتی
4- معنی «توقیع» چیست؟ امضا
املاء
5- عبارت «بانگ و حزاحز و قریو خواست. امیر برخواست.» چند غلط املایی دارد؟ چهار غلط (هزاهز، غریو، خاست، برخواست)

تاریخ ادبیات
6- موضوع اصلی کتاب «تاریخ بیهقی» چیست؟ تاریخ سلطنت مسعود غزنوی
7- نام دیگر «تاریخ بیهقی» چیست؟ تاریخ مسعودی
درک مطلب و دانستنی‌های درس
8- «آب نیرو کرده بود.» به چه معناست؟ فشار آب زیاد شده بود.
9- جمله‌ی «وهنر آن بود ...» ؛ یعنی ... : بخت یار بود.
10- «امیر مثال داد.» ؛ یعنی ... : امیرفرمان داد.
11- «حلال‌بی‌شبهت باشد.» به‌چه معنی است؟ بدون شک حلال است.
12- مفهوم عبارت «پیغامی است سوی بونصر در بابی.» چیست؟ برای بونصر درباره‌ی موضوعی، پیغامی است.
13- «دبیر کافی» ؛ یعنی ... : دبیر لایق
14- «درعهده‌ی این‌نشوم» ؛ یعنی... : مسئولیت این کار را نمی پذیرم.
15- «اوخداوند ولایت‌است»به‌چه‌معنی است؟ او صاحب مملکت است.
16- «حُطام دنیا» کنایه است از ... : مال دنیا
17- عبارت «ورز و وبال این چه به کار آید؟ کدام معنی را دارد؟ گناه و عذاب این (کار) چه فایده‌ای دارد.
درس هفتم
بیهقی و هنر نویسندگی او
لغت
1- «زعارت» ؛ یعنی ... : تندخویی
2- «فتنه‌انگیزی» با چه واژه‌ای مترادف است؟ تضریب
3- در عبارت «موی سر مالیده، زیر دستار پوشیده کرده» مالیده به چه معنی است؟ مرتب
4- به بیان مقصود در کوتاه‌ترین لفظ و کم‌ترین عبارت، چه می‌گویند؟ ایجاز
املاء
5- عبارت «بیهقی معلومات و محفوظات فراوان و ذوقی روشن در نویسنده‌گی داشت.» کدام واژه نادرست نوشته شده است؟ نویسندگی
6- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «عنان قلم، مهاورات اشخاص، ‌هبری رنگ» : دو (محاورات ،‌حبری)
تاریخ ادبیات
7- «نثر تاریخ بیهقی» چه نوع نثری است؟ نثر مرسل
8- تاریخ بیهقی در عین حقیقت پژوهی، به چه صورت نوشته شده است؟ رمانی گیرا و دل‌چسب
درک مطلب
9- «برخویشتن می‌ژکید.» کدام معنی را دارد؟ غرولند می‌کرد.
10- «سخن تمام راندن.» ؛ یعنی ... : حق مطلب را ادا کردن
11- مفهوم جمله‌ی «نیک از جای شدن» چیست؟ از کوره در رفتن.
12- مفرد کلمه‌ی «سجایا» کدام واژه است؟ سجیه
13- «خّلق‌گونه» ؛ یعنی ... : کهنه
14- عبارت «این بوسهل مردی امام‌زاده و محتشم بود.» به چه معنی است؟ بوسهل مردی بزرگ‌زاده و دارای شکوه و جلال بود.
15- «گزاف‌گو» ؛ یعنی ... : بیهوده‌گو
16- «جبّه‌ای داشت حبری رنگ» ؛ یعنی ... : جامه‌ای داشت کبود رنگ
17- «امیر از آن جهان آمده،» ؛ یعنی ... : امیر از مرگ نجات یافته
18- «جامه بگردانید» ؛ یعنی ... : لباس عوض کرد.
درس هشتم
داستان داستان‌ها / وقت صحر
لغت
1- «تحجّر» در اصطلاح ... : شکل گرفتن اندیشه در ذهن است که تغییر آن ممکن نباشد.
2- «سطوت» ؛ یعنی ... : حشمت، مهابت
3- «استیصال» کدام معنی را دارد؟ ناچاری
4- «پیرکانا» به چه معنی است؟ پیراحمق
املاء
5- کدام ترکیب املای نادرست دارد؟ «تجلّی صفات، فراق ملک، حبّ ذات» فراغ کلمات
تاریخ ادبیات
6- کتاب«داستان‌داستان‌ها»اثرکیست؟دکترمحمدعلی اسلامی ندوشن
7- «نوعی نوشته یا نمایش نامه با موضوعی غم‌انگیز» چه نام دارد؟ تراژدی
آرایه‌های ادبی
8- «بوته‌ی آزمایش» به کنایه ؛ یعنی ... : محک زدن و آزمودن
9- مصراع«کفی‌راد دارد،دلی پر ز داد» چه آرایه‌ای دارد؟جناس/مجاز
10- عبارت«زردشت اورا کمربسته کرده‌است.» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه

درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- در کتاب «داستان داستان‌ها» نبرد رستم و اسفندیار چه نام گرفته‌است؟ نبرد بر سر آزادی و اسارت
12- اسفندیار نماینده‌ی کدام قشر از اقشار جامعه است؟ دین و دولت
13- «اسفندیار فرتوتی رستم را تحقیر می‌کند» ؛ یعنی ... : اسفندیار پیری رستم را تحقیر می‌کند.
14- «تعبیه‌ی زال» کدام معنی را می‌رساند؟ نیرنگ زال
15- چرا رستم غلبه بر اسفندیار را مشکل می‌داند؟ چون اسفندیار رویین تن است.
16- منظور از «هفت‌خان» چیست؟ هفت مرحله‌ی دشوار در زندگی و جنگ‌های رستم
17- «تو اندر زمانه رسید نوری« ؛ یعنی ... : تازه به دوران رسیده‌ای
18- «کی راد دارد دلی پر ز داد» کدام معنی را دارد؟ بخشنده و دادگر است.
درس نهم
خون خورشید / بانگ جرس
لغت
1- «اشاعه» به کدام معنی است؟ پراکنده ساختن
2- «شمشیر آخته» ؛ یعنی ... : شمشیر بیرون کشیده شده
3- «جرس» به چه معنی است؟ زنگ
4- «تانّی» ؛ یعنی ... : آهستگی
تاریخ ادبیات
5- کتاب «برزیگران دشت خون» اثر کیست؟ پرویز خرسند
6- مجموعه شعر«سرود سپیده» اثر کیست؟ حمید سبزواری
املاء
7- کدام ترکیب غلط نوشته شده است؟ «نگاه‌های تأثّرآمیز، صحابه‌ی بلندپایه، رشته‌ای نامرعی»
آرایه‌های ادبی
8- عبارت «پیکار داد بود و بیداد و مبارزه‌ی حق بود و باطل» چه آرایه‌ای را دارد؟ تضاد
9- در عبارت «... چون اختری تابناک و پرفروغ از تاریکی‌های گریخت.» کدام رکن تشبیه حذف شده است؟ مشبه
10- مصراع«دل‌برعبور از سرخار وخاره‌بندیم.»چه‌آرایه‌ای‌دارد؟جناس
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- «پا در رکاب‌داشتن»به‌چه‌معنی‌است؟آماده‌ی هجوم و حمله شدن
12- «وادی اَیمن» کدام سرزمین است؟ فلسطین
13- «کلیم‌ا...» لقب کدام پیامبر است؟ موسی
14- در مصراع «مقصد دیار قدس همپای جلودار» منظور از «جلودار» کیست؟ امام‌خمینی
15- مفرد واژه‌ی «صحابه» چیست؟ صاحب
16- «صدیق» ؛ یعنی ... : کسی که بسیار راست می‌گوید.
17- «بانگ‌رحیل» به‌چه‌معنی است؟ فراخوان برای رفتن به کوچ کردن
18- منظور از کلمات مشخص شده چیست؟ «وادی پر از فرعونیان و قبطیان است.» اسرائیلیان
درس دهم
تپه‌ی برهانی / باغ نگاه
لغت
1- «محمل» ؛ یعنی ... : کجاوه
2- «نسق» به چه معنی است؟ نظم و ترتیب
3- «اهل مروّت» ؛ یعنی ... : جوان مردان
4- «وداع» به چه معنی است؟ خداحافظی و بدرود

املاء
5- کدام‌ترکیب‌غلط‌املایی‌دارد؟ «ناحیه‌ی شقیقه، صدای اضطراب‌آور، حرب احد» اضطراب‌آور
تاریخ ادبیات
6- کتاب «روضه‌ی خلد» اثر کیست و در چه قرنی نوشته شده است؟ مجدخوافی، قرن هشتم
آرایه‌های ادبی
7- کدام ترکیب تشبیه نیست؟ «شراب فرقت، باغ نگاه، موج فروخفته» : موج فروخفته
8- در مصراع «صبح، دو مرغ رها / بی‌صدا، صحن دو چشمان تو را ترک کرد.» دو مرغ رها چه آرایه‌ای دارد؟ استعاره
درک مطلب و دانستنی‌های درس
9- «به‌آخر خط رسیده‌ایم» ؛ یعنی ... : مرگ‌ونابودی ما حتمی‌است.
10- «هوا گرگ‌و میش بود.» به چه معنی است؟ صبح بسیار زود بود.
11- منظور از «لب دیوار دل» چیست؟ چشم
12- «پاتک» ؛‌ یعنی ... : ضد حمله
13- «یکی در حرب اُحد بود» ؛ یعنی ... : شخصی در جنگ اُحد شرکت کرده بود.
14- «آب برداشتم و گرد تشنگان می‌گشت.» در کدام واژه «حذف» صورت گرفته است؟ می‌گشت (می‌گشتم)
15- «تناول کردن» به چه معنی است؟ خوردن
16- «انهدام نیرو» چه معنایی دارد؟ نابودکردن نیروی دشمن
17- «دوران‌هشت‌ساله‌ی‌دفاع‌مقدس»اشاره‌به‌چیست؟جنگ‌ایران وعراق
درس یازدهم
ترانه‌ی من
لغت
1- «کژخیم» ؛ یعنی ... : بدرفتار، کژرفتار
2- «رایزنان» به چه معنی است؟ مشاوران
3- «کسی که پیشاپیش قافله با زوار حرکت می‌کند و آواز می‌خواند.» هم معنی با چیست؟ چاووش
4- راهب در جمله‌ی «تزار به راهب کمک کرد تا جامه‌ی مرد زخمی را درآورد.»کیست؟ عابدمسیحی / ترسای پارسا و گوشه‌نشینی
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «محتاج مردم، پیش‌آمد نامناسب، جامه‌ای ژنده» : پیشامد نامناسب
تاریخ ادبیات
6- «مکبث» اثر کدام شاعر است؟ ویلیام شکسپیر
7- «جنگ و صلح» را چه کسی نوشته است؟ لئون تولستوی
8- سروده‌های کوتاه شکسپیر چه نام دارد؟ غزلواره
آرایه‌ها
9- در عبارت «تزار مثل مار چنبر زد و به‌خواب رفت» وجه شبه چیست؟ چنبرزدن و حلقه‌شدن
10- «مشبه» در جمله‌ی «همانند امواج، دقایق عمر ما نیز به‌سوی فرجام خویش می‌شتابند.» چیست؟ دقایق عمر

درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- مضمون «غزلواره‌های شکسپیر» چیست؟ عشق و ستایش جوانی و مسائل اخلاقی
12- «خسوف‌های کژخیم» ؛ یعنی ... : حوادث ناگوار
13- «تزار» کیست؟ لقب پادشاهان روسیه در قدیم
14- «تزار جامه‌ی ‌ژنده ‌پوشید.» به ‌چه ‌معنی ‌است؟ تزارجامه‌ی کهنه پوشید.
15- «در فرزانگی نام‌آور بود.» ؛ یعنی ... : به خردمندی معروف بود.
16- «زمان فرّه جوانی را می‌پژمرد.» ؛‌ یعنی ... : گذشت روزگار شکوه جوانی را از بین می‌برد.
17- جمله‌ی«با راهبی‌رای‌زند» به چه معنی است؟ با راهبی مشورت کند.
18- در شعر «ولادت که روزگاری از گوهر نور بود...» چرا ولادت گوهر نور است؟ چون آفرینش انسان مقدس است.
19- «زبان» شکسپیر در غزلواره‌ها چگونه است؟ روان‌و ساده با تصاویر بدیع و زیبا
20- «لئون تولستوی» متعلق به چه قرنی است؟ نوزدهم
درس دوازدهم
ققنوس / چشم به راه
لغت
1- «متقاعد کردن» ؛ یعنی ... : مجاب کردن
2- «بدیع» در جمله‌ی «این آشیانه آن قدر بدیع بود که ...» به چه معنی است؟ نو و تازه
3- «ثقبه» ؛ یعنی ... : سوراخ کوچک
4- «طرفه» در مصراع «هست ققنوس طرفه مرغی دلستان» چه معنی می‌دهد؟ شگفت‌آور
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «اضغاث احکلام، غلیه‌ی حلوا، مالک دوذخ» : قلیه‌ی حلوا، مالک دوزخ
6- مجموعه‌ی«ماه‌نو ومرغان‌آواره»اثرکدام‌شاعراست؟رابیندررانات تاگور
تاریخ ادبیات
7- «اخلاق الاشرف» اثر کیست؟ عبید زاکانی
8- «منطق‌الطّیر» از کدام شاعر است؟ عطّار نیشابوری
درک مطلب و دانستنی‌های درس
9- اگر کلمه‌ای جز معنی اصلی، نشانه و مظهر معانی دیگر قرار گیرد، به آن چه می‌گویند؟ نماد
10- «ققنوس» نماد چیست؟‌ هویّت و موجودیّت یک ملت
11- «نسلش منقرض شده است.» ؛ یعنی ... : نسلش از بین رفته است.
12- «ادب غنایی» در چند شکل مطرح شده است؟ چهار شکل
13- «بث الشکوی» به چه معنی است؟ گله و شکایت
14- «مدتی اندک چون چشم به هم زدن» با چه واژه‌ای هم معنی است؟ لمحه
15- «به سخره گرفتن» ؛ یعنی ... : به بیگاری گرفتن، ریشخندکردن
16- مفهوم بیت «هرکه در این بزم مقرب‌تر است/ جام بلا بیشترش می‌دهند.» چیست؟ هر کس در این دستگاه بیشتر مورد توجّه است، بیشتر عذاب می‌کشد.
17- کتاب «ویس و رامین» از کدام نوع ادبیات است؟ ادب غنایی
18- مفرد واژه‌ی «اکابر» چیست؟ اکبر
درس سیزدهم
امید دیدار / آفتاب وفا
لغت
1- «فرقت» ؛ یعنی ... : دوری
2- «خلیدن» به چه معنی است؟ مجروح شدن
3- «دیدار» در مصراع «چوبینم دوست را یک روز دیدار» به چه معنی است. چهره
4- «چه مایه» در مصراع «چه مایه غم خورد تا گل برآرد» چه معنی‌ای دارد؟ به مقدار زیاد
املاء
5- در کدام ترکیب غلط املایی وجود دارد؟ «سبز و نقض، عود و صاج، بانگ طرب» : سبز و نغز، عود و ساج
تاریخ ادبیات
6- چه داستانی است که بازمانده‌ی یک داستان کهن و عاشقانه‌ی ایرانی است؟ ویس و رامین
7- فخرالدین اسعد گرگانی در کدام قرن می‌زیسته است؟ قرن پنجم
8- «حسّان‌العجم» لقب کدام شاعر است؟ خاقانی
آرایه‌های ادبی
9- قافیه‌ی بیت «نه شاخش خشک گردد روز سرما / نه برگش زرد گردد روز گرما» چه آرایه‌ای دارد؟ تضاد، جناس
10- بیت «اگر چه تلخ باشد فرقت یار / در او شیرین بود امید دیدار» چه آرایه‌ای دارد؟ تضاد
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- بیت «نبینی باغبان چون گل بکارد / چه مایه غم خورد تا گل برآرد» بر چه امری تأکید دارد؟ تلاش و کوشش
12- آثار «فخرالدین اسعدگرگانی» در شمار کدام نوع ادبیات است؟ ادبیات غنایی
13- «تمیار دیدن» ؛ یعنی ... : درد و رنج بردن
14- «نامه‌ی سر به مهر» به چه معنی است؟ نامه‌ی سربسته
15- «پیک بسته قبا» ؛ یعنی ... : پیک مخصوص
16- «عود و ساج» چیست؟ نوعی درخت
17- «پیراستن» ؛ یعنی ... : زدودن، زینت دادن
18- «رغم» در اصل ؛ یعنی ... : به خاک آلودن بینی
درس چهاردهم
پروانه‌ی بی‌پروا / سخن
لغت
1- «گران‌جان» ؛ یعنی ... : نادان، فرومایه
2- «مضیف» ؛ یعنی ... : مهمان‌خانه
3- «غازه» به چه معنی است؟ گلگونه
4- «آوازه‌شدن» ؛ یعنی ... : مشهور شدن
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «حقّه‌ی زر، حوضه‌ی ادبیات، شکفته‌گی روح» : حوزه‌ی ادبیات، شکفتگی روح
تاریخ ادبیات
6- «مصیبت‌نامه» اثر کیست؟ عطار نیشابوری
7- نام دیگر کتاب «منطق‌الطیر» چیست؟ مقامات‌الطیور
8- کدام اثر عطار نیشابوری به نثر است؟ تذکرة‌الاولیا
آرایه‌های ادبی
9- «پای کوبان» در مصراع «پای کوبان بر سر آتش نشست.» چه آرایه‌ای است؟ کنایه
10- در مصراع «سرخ شد چون آتشی اعضای او» وجه شبه چیست؟ سرخی
11- کلمات قافیه در بیت «دست درکش کرد با آتش به هم / خویشتن گم کرد با او خوش به هم» کدامند؟ آتش، خوش
درک مطلب و دانستنی‌های درس
12- در «منطق‌الطیر» عاشق حقیقی چگونه تصویر شده است؟ به شکل پروانه‌ای که از آتش پروا ندارد.
13- مصراع «بازگشت و دفتر خود بازکرد» به چه معنی است؟ برگشت و آن چه دیده بود شرح داد.
14- در منطق‌الطیر پرندگان برای دیدن «سیمرغ» چند مرحله را طی می‌کنند؟ هفت مرحله
15- «در کاربودن» ؛ یعنی ... :‌کارآزموده بودن
16- غزل‌های«مولانا»درکدام‌حوزه‌ی‌ادبیات قرار می‌گیرند؟ ادب غنایی
17- منظور از «گوهر گوینده» چیست؟ نفس ناطقه‌ی انسان
18- «نقصان‌به‌ملک‌رسید.» ؛ یعنی ... کم و کاستی به مملکت راه یافت.
درس پانزدهم
کبوتر طوقدار / از ماست که بر
لغت
1- «متصیّد» ؛ یعنی ... : شکارگاه
2- «جال» به چه معنی است؟ تله و دام
3- «مطوّقّه» چه معنی می‌دهد؟ طوقدار
4- «مظاهرت» ؛ یعنی ... : پشتیبانی
املاء
5- عبارت «در وقت فراق موافقت اولی‌تر، والّا تاعنان مجال وقیئت یابند.» چند غلط املایی دارد؟ سه (فراغ، طاعنان، وقیعت)
6- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «مواجب صیادت، موالات تو، مرغزاری نزه» : مواجب سیادت
تاریخ ادبیات
7- اصل کتاب «کلیله و دمنه» به کدام کشور تعلق داشته است؟ هندوستان
8- مترجم «کلیله و دمنه» به زبان عربی کیست؟ ابن مقفع
9- «ناصرخسرو قبادیانی» در سرودن چه نوع شعری، شهرت دارد؟ قصیده
آرایه‌های ادبی
10- در جمله‌ی «پرزاغ چون دم طاووس نمودی» کدام رکن تشبیه موجود نیست؟‌
11- در مصراع «درفشان لاله در وی چون چراغی» مشبه کدام واژه است؟ لاله
12- درمصراع «امروز همه روی جهان زیر پر ماست.» قسمت مشخص شده چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
13- «اختلاف صیادان آن جا متواتر» ؛ یعنی ... : صیادان به آن‌جا رفت و آمد بسیار داشتند.
14- «این مرد را کاری افتاده است.» به چه معنی است؟ این مرد در صدد انجام دادن کاری است.
15- «به تگ ایستاد» چه معنی می‌دهد؟ شروع به دویدن کرد.
16- «در ضبط آوردن» ؛ یعنی ... : گرفتن
17- مفهوم «هریک خود را می‌کوشید» چیست؟ هر یک برای رهایی خود تلاش می‌کرد.
18- «سر خویش گرفت» ؛ یعنی ... : دنبال کار خود رفت.
19- مفهوم «راه بتافتند.» چیست؟ تغییر جهت دادند.
20- مفهوم جمله‌ی «اهمال جانب من جایز نشمری» چیست؟ در حق من سستی و سهل‌انگاری نمی‌کنی.
درس شانزدهم
نوروز/ زاغ و کبک
لغت
1- «متقارب» ؛ یعنی ... : نزدیک شونده
2- «مکاس» می‌کرد» به چه معنی است؟ چانه می‌زد.
3- «راغ» چه معنی می‌دهد؟ صحرا، بیابان
4- «فتوّت» ؛ یعنی ... : جوان‌مردی
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «تمدّن مصنوعی، سروش احورامزدا، صحیفه‌ی عالم» : اهورامزدا
تاریخ ادبیات
6- درون مایه‌های مثنوی «هفت‌اورنگ» چیست؟ عرفانی و اخلاقی
7- کدام کتاب را «جامی» به تقلید از گلستان سعدی نوشته است؟ بهارستان
8- کتاب «روضه‌ی خلد» اثر کیست و در چه قرنی نوشته شده است؟ مجدخوافی، قرن ششم
آرایه‌های ادبی
9- مصراع«رخت‌خود ازباغ به‌راغی‌کشید»چه‌آرایه‌ای‌دارد؟کنایه،جناس
10- «ارابه‌ی بی‌رحم زمان» چه آرایه‌ای را به وجود آورده است؟ تشبیه، تشخیص

درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- مفهوم‌ مصراع «عرضه ده ‌مخزن پنهان‌ کرده» چییست؟ نشان‌دهنده‌ی گنج‌های پنهان کوه
12- «رفت به شاگردی رفتار او» ؛ یعنی ... : از او تقلید کرد.
13- «نارده کبک» به چه معنی است؟ کبک کمیاب
14- در بیت «عاقبت از خامی خود سوخته / رهروی کبک نیاموخته» چه امری نکوهش شده است؟ تقلید
15- «پایمردی» ؛ یعنی ... : شجاعت
16- در عبارت «این فرزند فراموشکار، مادر خویش را از یاد می‌برد.» منظور از «مادر» چیست؟ طبیعت
17- «جریده‌ی عالم» ؛ یعنی ... : ‌جهان و روزگار
18- «امهال این، دور از فتوّت» کدام معنی را دارد؟ به تعویق انداختن این دور از جوان مردی است.
درس هفدهم
هجرت / آفتاب پنهانی
لغت
1- «سترگ» ؛ یعنی ... : زورمند، بزرگ جثه
2- «حرمان» به چه معنی است؟ نومیدی
3- «تذرو» چه معنی می‌دهد؟ قرقاول
4- «آیینه» نماد چیست؟ صفا و پاکی
تاریخ ادبیات
5- «رجعت سرخ ستاره» اثر کیست؟ علی معلّم
6- «دری به خانه‌ی‌خورشید» ازکدام نویسنده است؟ سلمان هراتی
7- کتاب «تنفس صبح» اثر کیست؟ قیصر امین‌پور
آرایه‌های ادبی
8- مصراع «بیا که یاد تو آرامشی است طوفانی» چه آرایه‌ای دارد؟ متناقض‌نما
9- مصراع «هابیلیان بوی قیامت می‌شنیدند» چه آرایه‌ای دارد؟ حس‌آمیزی
10- در مصراع «عالم ثناگوی جلال همّت او»، کدام واژه «مجاز» است؟ عالم
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- در مصراع «برخفته‌ی شب، شبروی بیدار دیدم» منظور از «شبرو» کیست؟ امام‌خمینی
12- «شوکت دیرینه» در مصراع «از روزن شب، شوکت دیرینه دیده» به چه معنی است؟ گذشته‌ی درخشان اسلام
13- «تویی که در سفر عشق خط پایانی» ؛ یعنی ... : پایان بخش خط انبیاء‌و اولیاء هستی
14- مصراع «تو از حوالی اقلیم هرکجاآباد» به چه معنی است؟ تو به سرزمینی تعلق دارید که همه‌جایش آباد است.
15- منظوراز«این‌فصل»درمصراع«این فصل را با من بخوان...»چیست؟ کتاب انقلاب
16- «پلک‌دل‌بریدن» اعتقادی‌است عامیانه به‌معنی... : آمدن‌میهمان
درس نوزدهم
نیاز روحانی / چشم‌های
لغت
1- «جولاهه» به چه معنی است؟ بافنده، نساج، عنکبوت
2- «جولان دادن» ؛ یعنی ... : تاخت و تاز کردن
3- «هزار» در مصراع «آوای خوش هزار تقدیم تو باد» چه معنی می‌دهد؟ بلبل
4- «گدازه» ؛ یعنی ... : پاره‌ی آتش
تاریخ ادبیات
5- کتاب «اسرارالتوحید» اثر کیست؟ محمد منّور
6- مجموعه شعر «سفر سوختن» اثر کیست؟
7- وزن رباعی معادل است با ... : لاحول ولا قوة الّا بالله
8- معروف‌ترین شاعر رباعی‌سرا کیست؟ خیام نیشابوری
آرایه‌های ادبی
9- «اگر شاعر دلیلی غیر واقعی، اما شاعرانه بیاورد.» از چه آرایه‌ای استفاده کرده است؟ حسن تعلیل
10- «گل زخم» چه آرایه‌ای دارد؟ تشبیه
11- «چشم به راه بودن» چه‌آرایه‌ای است؟ کنایه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
12- «قدمت تاریخ» ؛ یعنی ... : کهنگی و دیرینگی تاریخ
13- گزارش نویسنده «از زندگی، حالات و احساسات خویش» چه نام دارد؟ حسب حال
14- «بردوش زمانه‌لحظه‌ها سنگین بود» ؛ روزگار به سختی می‌گذشت.
15- «به پاس یک دل ابری» ؛ یعنی ... : به خاطر یک دل‌گرفته
16- مفهوم مصراع «خورشید و زمین و آسمان غمگین بود» چیست؟ طبیعت عزادار بود.
17- از جمله مفاهیم محوری انقلاب اسلامی کدام است؟ عشق و شهید و شهادت
18- «پای بدان گو فرو برده» ؛ یعنی ... : پای خود را درون گودال فروبرده بود.
درس بیست و یکم
بخوان
لغت
1- «علق» ؛ یعنی ... : خون غلیظ
2- «امم» به چه معنی است؟ امت‌ها
3- «قیّه کشیدن» چه معنی می‌دهد؟ جیغ کشیدن به هنگام جشن
4- «مراوده» ؛ یعنی ... : با کسی رفت و آمد داشتن
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «کوه‌های عبوس،‌کوه حرا، علایم حیاط» : علایم حیات
تاریخ ادبیات
6- کتاب «پیامبر» اثر کیست؟ زین‌العابدین رهنما
7- در نوشتن کتاب «پیامبر» از چه شیوه‌ای استفاده شده است؟ توصیف و داستان‌نویسی
آرایه‌ها
8- در عبارت «در همین کوه تاریکی و روشنایی طبیعت پررنگ‌تر است.» چه آرایه‌ای وجود دارد؟ تضاد
9- عبارت «تمام سنگ‌ها حالت استماع دارند،‌گوش می‌کنند و منتظرند.» چه آرایه‌ای وجود دارد؟ تشخیص
10- «وجه شبه» در این عبارت چیست؟ «روحش به سان کبوتری که به اضطراب افتد تکان خورد.» تکان خوردن
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- در عبارت «مکه یک کوه تاریخی دارد و این کوه یک آشنای صمیمی» آشنای صمیمی کیست؟ حضرت محمد(ص)
12- کتاب‌هایی که درباره‌ی زندگی پیامبر نوشته شده است، چه نام‌ دارد؟ سیره
13- در عبارت «این کوه روحی پیدا کرده بود که می‌خواست منشأ آیین نوینی بشود.» دین اسلام
14- بیت «نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت / به غمزه مسئله آموز صد مدرّس شد» کدام ویژگی حصرت محمد (ص) را بیان می‌کند؟‌امّی بودن
15- منظور از «رستاخیز موعود» چیست؟ روز قیامت
16- مفرد واژه‌ی «قوافل» چه واژه‌ای است؟ قافله
17- در عبارت «رمه‌ها از ان عبور می‌کنند و غباری افشان می‌نمایند.» افشان به چه معنی است؟ پراکنده
18- «ابدیت» ؛ یعنی ... : جاودانگی
19- «می‌دید او در بند خودش نیست.» به چه معنی است؟ می‌دید او به فکر خودش نیست.
20- مفرد کلمه‌ی «کاینات» چیست؟ کاینه
درس بیست و دوم
بوی جوی مولیان / ملک
لغت
1- «مباهات» به چه معنی است؟ فخر کردن
2- «گرده» ؛ یعنی ... : نان و خوراکی
3- «ایما» به چه معنی است؟ اشاره کردن
4- در مصراع «پیش صاحب نظران ملک سلیمان باد است.» صاحب‌نظران به چه معنی است؟ عارفان و پارسایان
املاء
5- کدام‌ترکیب غلط املایی دارد؟ «حیاط دربست، اتاقکی محسور، خبر انتساب» : اتاقکی محصور، خبر انتصاب
تاریخ ادبیات
6- اصل کتاب «سندباد نامه» از کدام کشور بوده است؟ هندوستان
7- «سند بادنامه» اثر کیست؟ ظهیری سمرقندی
8- کتاب «بخارای من،‌ایل من» از کیست؟ محمدبهمن بیگی
آرایه‌های ادبی
9- در مصراع «همچو نرگس بگشا چشم و ببین کاندرخاک...» نرگس نماد چیست؟ چشم
10- عبارت «ازشنیدن اسم‌شهر قند در دلم آب‌می‌شد.» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- «اسبی که رنگ او میان زرد و بور باشد.» هم معنی با چه واژه‌ای است؟ کرند
12- عنوان درس «بوی جوی مولیان» از کدام شاعر گرفته شده است؟ رودکی
13- «از وجه زاد و توشه» ؛ یعنی ... : برای خوراک سفر
14- «خیمه‌ی انسان مزن بر در این کهنه رباط» به چه معنی است؟ به این دنیا دل مبند.
15- ذکر نام‌شاعر درپایان شعر در اصطلاح چه نامیده می‌شود؟ تخلّص
16- «مادرت را اعانت می‌کردم.» ؛ یعنی ... : به مادرت کمک می‌کردم.
17- معنای کنایی «آب خوش از گلویش پایین نمی‌رود.» چیست؟ با خوشی و راحتی زندگی نمی‌کند.
18- در جمله‌ی «از ترقّی عدلیه چشم پوشیدم.» عدلیه به کدام اداره گفته می‌شد؟‌دادگستری
19- «برجستگی جلو زین اسب که از چوب، شاخ یا فلز سازند مترادف است با ... : قاچ زین
درس بیست و سوم
اقلیم عشق
لغت
1- «مضیق» به چه معناست؟ تنگنا
2- «عین الیقین» ؛ یعنی ... : یقینی که از دیدن حاصل شود.
3- «فرقدان» به چه معنی است؟ دو ستاره در صورت فلکی دب اکبر
4- «زنّار» ؛ یعنی ... : کمربندی که زردشتیان و مسیحیان به کمر می‌بستند تا از مسلمانان شناخته شوند.
املاء
5- در بیت «قصد ایشان نهفته اصراری است / که به ایماکنندگان اظهار» کدام واژه غلط نوشته شده است؟ اسرار
تاریخ ادبیات
6- عمده شهرت «هاتف اصفهانی» به چیست؟ ترجیع‌بند عرفانی
7- «هاتف اصفهانی» شاعر کدام دوره است؟ افشاریان و زندیان
آرایه‌های ادبی
8- کدام ترکیب «تشبیه» است؟ «چشم دل، اقلیم عشق، پای اوهام» : اقلیم عشق
9- مصراع «مرد راهی اگر بیا و بیار» چه آرایه‌ای دارد؟ جناس
درک مطلب و دانستنی‌های درس
10- «ترجیع‌بند» چگونه قالب شعری است؟ چند بخش است که هر بخش قافیه‌ی جداگانه‌ای دارد،‌بیتی فاصله‌ی بندها تکرار می‌شود.
11- در مصراع «برهمه اهل این زمین به مراد...» منظور از اهل این زمین، چه کسانی هستند؟ عاشقان
12- «هاتف اصفهانی» در غزل پیرو کیست؟ سعدی و حافظ
13- «سرگران» ؛ یعنی ... : بی‌اعتنا
14- «ملک‌لامکان» به‌چه سرزمینی گفته می‌شود؟ گستره‌ی فرمان‌روایی خداوند
15- «اولی‌الابصار» به چه معنی است؟ دانایان
16- بیت «باریابی به محفلی کان‌جا / جبرئیل امین ندارد بار» به کدام رویداد اشاره دارد؟ معراج پیامبر
17- معنای‌بیت«شودآسان زعشق کاری‌چند/که‌بود نزدعقل‌بس‌دشوار» چیست؟عشق‌کارهایی راکه عقل‌نمی‌تواند انجام دهد،‌انجام می‌دهد.
درس بیست و چهارم
موسی و شبان
لغت
1- «نمط» ؛ یعنی ... : روش
2- «چارق» به چه معنی است؟ کفش چرمی
3- «عتاب» به چه معنی است؟ سرزنش، ملامت
4- «فصل کردن» ؛‌یعنی ... : جداکردن
تاریخ ادبیات
5- قصه‌ی «موسی و شبان» از کدام دفتر مثنوی است؟ دفتر دوم
6- آموزه‌های‌عرفانی«مثنوی‌معنوی»درچه‌قالبی‌بیان شده است؟ تمثیل
آرایه‌های ادبی
7- «ژاژ خاییدن» چه آرایه‌ای است؟ کنایه
8- دو واژه‌ی (حلق و خلق) نسبت به هم چه آرایه‌ای دارند؟ جناس
درک مطلب و دانستنی‌های درس
9- در مصراع «آفتابی را چنین‌ها کی رواست» منظور از (آفتاب) کیست؟ خداوند بزرگ
10- «هر کسی را اصطلاحی داده‌ام» ؛ یعنی ... : به هر کس شیوه‌ای آموخته‌ام.
11- در مصراع «در حق او مدح و در حق تو ذم» منظور شاعر از «او و تو» کیست؟ چوپان، موسی
12- در مصراع «ملت عشق از همه دین‌ها جداست.» ملت در کدام معنی به کار رفته است؟ عقیده و مذهب
13- در مصراع «من نکردم امر تا سودی کنم.» امر به چه چیزی منظور نظر است؟ عبادت
14- «با کی استت» ؛ یعنی ... : با چه کسی سخن می‌گویی.
15- «فُشار» ؛ یعنی ... : سخن بی‌هوده
16- «آفتابی را چنین‌ها کی رواست» به چه معنی است؟ چنین چیزهایی لایق خداوند نیست.
17- «دهان دوختن» کنایه است از ... : ساکن کردن
18- «گران جانی» به چه معنی است؟‌ تنبلی
19- عبارت «خون شهیدان را ز آب اولی‌تر است» به چه معنی است؟ شهید در خون تپیده به غسل نیاز ندارد.
20- مصراع «عشق را دریای غم، غم‌ناک نیست.» ؛ یعنی ... : عشق از دریای غم، ترس و هراسی ندارد.
درس بیست و پنجم
شبنم عشق
لغت
1- «سُفت» ؛ یعنی ... : دوش، کتف
2- «طین» به چه معنی است؟ گِل
3- «پنهان کردن حقیقت» معنی چه واژه‌ای است؟ تلبیس
4- «جنیبت کش» ؛ یعنی ... : میرآخور
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «خزانه‌ی غیب، تفرّص کردن، خطاب عزّت» : ‌تفرس کردن
تاریخ ادبیات
6- اثر «نجم‌الدّین دایه» چیست؟ مرصادالعباد
7- نجم‌الدّین دایه از عرفای قرن ... است. هفتم
آرایه‌های ادبی
8- کدام ترکیب «تشبیه» نیست؟ «شبنم عشق، ابر کرم، خاک آدم» خاک آدم
9- «خاک تن در نمی‌دهد.» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه
10- «یک قبضه خاک» ؛ یعنی ... : مشتی خاک
11- «وسایط گوناگون در هر مقام برکار کرد.» ؛ یعنی ... : در ساختن هرچیز از واسطه‌ و وسیله‌ای استفاده کرد.
12- مفهوم مصراع «ای به ازل بوده و نابوده ما» چیست؟ تو همیشه وجود داشته‌ای اما ما نبوده‌ایم.
13- «اعورانه بدو در می‌نگریست.» به چه معنی است؟ با یک چشم او را نگاه می‌کرد.
14- «اصناف موجودات» ؛ یعنی ... : موجودات گوناگون
15- عرفا «بار امانت» را چه دانسته‌اند؟ عشق
16- «تعبیه‌کردن» ؛ یعنی ... : نهادن
17- نام «فرشته‌ی وحی» چیست؟ جبرئیل
18- «طوع و رغبت» ؛ یعنی ... : اطاعت و میل
19- معنی‌کنایی«انگشت‌تعجّب‌دردندان‌گذاشتن»چیست؟حیران‌ماندن
20- «نقش‌های بوقلمون آفرینش» ؛ یعنی ... : جلوه‌های گوناگون خلقت
ادبیات فارسی (2)
درس اول
الهی / همای رحمت
لغت
1- «مناجات» ؛ یعنی ... : راز و نیاز با پروردگار
2- «صمد» چه معنی می‌دهد؟ بی‌نیاز
3- در عبارت «عبدالله عمر بکاست، اما عذر نخواست.» عمر کاستن به چه معنی است؟ پیر شدن
4- معنی واژه‌ی «سحاب» چیست؟ ابر
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «الطاف و مرحمت، زات و صفات، غذای گردان» ذات و صفات، قضای گردان
تاریخ ادبیات
6- «زادالعارفین» اثر کیست؟ خواجه عبدالله انصاری
7- «حیدر بابا یه سلام» اثر کدام شاعر معاصر است؟ شهریار
8- خواجه عبدالله انصاری در چه قرنی می‌زیست؟ قرن پنجم
آرایه‌های ادبی
9- اشاره و استفاده از آیات، احادیث و داستان‌های تاریخی در ضمن شعر یا نوشته، چه نام دارد؟ تلمیح
10- «مضمین» در شعر چیست؟ آوردن شعری از شاعری دیگر در سخن و شعر
11- «نثر مسجع» چیست؟ نثر آهنگین
درک مطلب و دانستنی‌های درس
12- «سلام او در وقت صباح مؤمنان را صبوح است.« ؛ یعنی ... رحمت الهی در صبحگاه مؤمنان را سرمستی و نشاط می‌بخشد.
13- مقصود از «کشته‌ها» در عبارت «برکشته‌های ما جز باران رحمت خود مبار.» چیست؟ اعمال انسان در دنیا
14- «برعیب‌های ما مگیر» ؛ یعنی ... : عیب‌های ما را مورد بازخواست قرار مده
15- «ابوالعجایب»چه‌معنی‌می‌دهد؟کسی‌که‌کارهای شگفت‌انگیز می‌کند.
16- «ماسوا» ؛ یعنی ... : همه‌ی مخلوقات، آن چه غیر از خداست.
17- «که و مه» ؛ یعنی ... : کوچک و بزرگ
18- منظور از «لسان‌الغیب» کیست؟ حافظ
درس دوم
ادبیات حماسی / رزم رستم و اشکبوس
لغت
1- در مصراع «دلیری کجا نام او اشکبوس» کجا ؛ یعنی ... : که
2- «گرزگران» به چه معنی است؟ گرز سنگین
3- «برآهیختن» ؛ یعنی ... : بیرون کشیدن
4- «سوفار» به چه معنی است؟ انتهای تیر
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «فسوس و مزیح، بی‌باره‌گی، بوق و کوس» بی‌بارگی
تاریخ ادبیات
6- زمینه‌های اصلی«حماسه»به‌چنددسته‌تقسیم می‌شوند؟ چهار دسته
7- «ایلیاد و ادیسه» چه نوع حماسه‌ای است؟ طبیعی
8- «حمله‌ی حیدری» چه نوع حماسه‌ای است؟ حماسه‌ی مصنوع
آرایه‌های ادبی
9- تکرار صامت (ب) در مصراع «به بند کمر بر، بزد چند تیر» چه آرایه‌ای را پدید آورده است؟ واج‌آرایی
10- بیت «به شهر تو شیر و نهنگ و پلنگ / سوار اندر آیند هر سه به جنگ؟» چه آرایه‌ای دارد؟ مراعات نظیر
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- «تو قلب سپه را به آیین بدار» ؛ یعنی ... : سپاه را همان‌گونه که هست حفظ کن
12- «عنان را گران کرده» به چه معنی است؟ ایستاد و توقف
13- «که رهام را جام باده‌ست جفت» چه معنی می‌دهد؟ رهام اهل بزم است نه رزم
14- «زمین آهنین شد سپهر آبنوس» یعنی ... : زمین مثل آهن سخت و آسمان پر از گرد و غبار شد
15- «حماسه» برچندگونه است؟ دوگونه
16- اگر درحماسه به‌جای‌آفرینش‌حماسه به‌بازآفرینی حماسه پرداخته شود، کدام نوع حماسه به وجود آمده است؟ حماسه‌ی طبیعی
17- «کشانی‌هم‌اندرزمان‌جان‌بداد.»منظوراز«کشانی»کیست؟اشکبوس
درس سوم
حمله‌ی حیدری
لغت
1- «اسبی که بر اعضای او نقطه‌ها باشد.» واژه‌ی اسبی چه معنی می‌دهد؟ ابرش
2- واژه‌ی «حرب» در مصراع «زهم رد نمودند هفتاد حرب» چه معنی می‌دهد؟ آلت جنگ
3- «سهم»درمصراع«فلک‌باخت ازسهم‌آن‌جنگ رنگ»؛یعنی...:ترس
4- در مصراع «که شد ساخته کارش از زهر چشم» زهر چشم به چه معنی است؟ نگاه تند
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «طالب رزم،‌ شجاع غظنفر، حبیب خدا» : غضنفر
تاریخ ادبیات
6- موضوع منظومه‌ی «حمله‌ی حیدری» درباره‌ی چیست؟ شرح زندگی و جنگ‌های پیامبر وحضرت علی
7- «حمله‌ی حیدری» اثر کیست؟ بادل مشهدی
آرایه‌های ادبی
8- «دندان به دندان خاییدن» چه آرایه‌ای است؟ کنایه
9- در مصراع «همه رزمگه کوه فولاد گشت» کدام رکن‌های تشبیه حذف شده است؟ ادات تشبیه، وجه شبه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
10- در بیت «سپر برسر آورد شیراله / علم کرد شمشیر آن اژدها» منظور از «اژدها» کیست؟ عمروبن عبدود
11- مصراع «چو ننمود رخ شاهد آرزو» به چه معنی است؟ چون هیچ کس بر دیگری پیروز نشد.
12- چرا شعر «حمله‌ی حیدری» حماسه‌ی مصنوع است؟ چون شاعر این حماسه را خود ساخته است.
13- در مصراع «برافراخت پس دست خیبرگشا ...» خیبرگشا کیست؟ حضرت علی (ع)
14- در مصراع «بینداخت شمشیر را شاه دین» بینداخت؛ یعنی ... : بزد
15- «غزا» ؛ یعنی ... : جنگ
16- منظور از «شیرحق» در مصراع «شیر حق را دان منزّه از دغل» کیست؟ حضرت علی (ع)
17- «او خدو انداخت بر روی علی» ؛ یعنی ... : او آب دهان بر روی علی (ع) انداخت.
18- «کرد او اندر غزایش کاهلی» به چه معنی است؟ از جنگیدن با او پرهیز کرد.
درس چهارم
ادبیات نمایشی / بچه‌های آسمان
لغت
1- «مصاف» ؛ یعنی ... : میدان‌های جنگ (جمع مصف)
2- «هزیمت» به چه معنی است؟ شکست خوردن
3- «قلیه» چه معنی دارد؟ نوعی غذا از گوشت
املاء
4- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «بچه‌های سمج، مصمّم و متعسر، مبهوت فضا» : متأثر
تاریخ ادبیات
5- کتاب «سیاست‌نامه» اثر کیست؟ خواجه نظام‌الملک
6- فیلم‌نامه‌ی «بچه‌های آسمان» از کیست؟ مجید مجیدی
درک مطلب و دانستنی‌های درس
7- در عبارت «عمروبن لیث به در بلخ شکسته شد.» ؛ یعنی ... : عمروبن لیث در دروازه‌ی بلخ شکست خورد.
8- منظور از «نماز دیگر» چیست؟ نماز عصر
9- منظور از «مردم» درجمله‌ی «تا مردم زنده باشد او را از قوت چاره نیست» چیست؟ انسان
10- عبارت عربی «اصبحتُ امیراً و امسیتُ اسیراً» به چه معنی است؟ صبح امیر و پادشاه بودم، شبانگاه و غروب اسیر
درس پنجم
ادبیات داستانی / کباب
لغت
1- «ترفیع» به چه معنی است؟ بالا بردن
2- «طعامی که در مهمانی و سور دهند» با چه واژه‌ای معادل است؟ ولیمه
3- «استیصال» چه معنی می‌دهد؟ درماندگی
4- «درزی» ؛ یعنی ... : خیاط
املاء
5- در عبارت «محتاج به تذکار نیست که ایشان در خوراک هم سر سوزنی قسور را جایز نمی‌شمردند.» کدام واژه نادرست نوشته شده است؟ قصور
تاریخ ادبیات
6- «سیاحت‌نامه‌ی ابراهیم بیگ» اثر کیست؟ حاج زین‌العابدین مراغه‌ای
7- «مسالک‌المحسنین» را کدام‌نویسنده، نوشته است؟ عبدالرّحیم طالبوف
8- موضوع کدام کتاب «قصّه‌های عامیانه» نیست؟ «رستم‌نامه، هفت‌پیکر، امیرارسلان» ، هفت پیکر
آرایه‌های ادبی
9- عبارت «رتبه‌های بالا را وعده بگیر و مابقی را نقداً خط بکش» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه
10- اگر عبارتی معنی دور و نزدیک داشته باشد و معمولاً معنی دور مورد نظر باشد، عبارت چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- «پاپی شدن» ؛ یعنی ... : اصرار کردن
12- جمله‌ی «میهمانی را پس خواندن» به چه معنی است؟ دعوت را پس گرفتن
13- مفهوم کنایی «کبّاده‌ی چیزی را کشیدن» چیست؟ ادعای چیزی داشتن
14- «شکوم ندارد» چه معنی می‌دهد؟ خجستگی ندارد.
15- ادبیات داستانی معاصر، از کدام دوره آغاز می‌شود؟ اوایل دروه‌ی مشروطه
16- آثار ادبی دوره‌ی مشروطه به چه قصدی نوشته می‌شد؟ به قصد انتقاد از اوضاع اداری، اجتماعی و سیاسی آن روزگار
17- داستان‌کوتاه‌ایرانی باکدام مجموعه متولّدشد؟یکی‌بود،یکی نبود.
18- آغازگر سبک واقع‌گرایی در نثر معاصر و پدر داستان‌نویسی فارسی کیست؟ محمدعلی جمال‌زاده
19- «بی‌نهایت چلمن» ؛ یعنی ... : بیش از حد بی‌دست و پا
20- «در محظور گیر کردن» به چه معنی است؟ در تنگنا افتادن
درس ششم
گیله مرد
لغت
1- «آن لاورتون را خودم به درک می‌فرستادم.» (لاور) به چه معنی است؟ رهبر
2- «تلکه کردن» ؛ یعنی ... : پول یا مالی که با مکر و فریب و چاپلوسی به‌دست آید.
3- «کومه» به چه معنی است؟ کپر، لونک
4- «جرز» ؛ یعنی ... : دیوار اتاق و ایوان
املاء
5- در عبارت «تا قهوه خانه چند صد زرع بیش‌تر فاصله نبود.» کدام کلمه نادرست نوشته شده است؟ ذرع
تاریخ ادبیات
6- «چشم‌هایش» اثر کیست؟ بزرگ علوی
7- کتاب «از رنجی که می‌بریم» از کدام نویسنده‌ی معاصر است؟ جلال آل احمد
8- کدام داستان «بزرگ علوی» مدت‌ها راهنمای عمل نویسندگان مبارز بود؟ گیله مرد
آرایه‌های ادبی
9- عبارت «باد چنگ می‌انداخت و می‌خواست زمین را از جا بکند.» چه آرایه‌ای دارد؟ تشخیص
10- «رجز خواند» چه آرایه‌ای است؟ کنایه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- «دل پری داشت.» ؛ یعنی ... : بسیار ناراحت بود.
12- عبارت «گوشش به این حرف‌ها بدهکار نبود.» به چه معنی است؟ توجهی نمی‌کرد.
13- قسمت مشخص شده در عبارت «چند روز پیش یک اتوبوس را توی جاده لخت کردند.» به چه معنی است؟ غارت کردند.
14- «از آن کهنه کارها هستی.» ؛ یعنی ... : زرنگ و باتجربه‌ای
15- «نرده‌ی چوبی یا آهنی که اطراف محوطه یا باغی نصب کنند» هم‌معنی با چه واژه‌ای است؟ طارمی
16- با توجه به درس «محمد ولی ، گلیه مرد و مامور بلوچ» نماد چه انسان‌هایی هستند؟ چاپلوس، ظلم ستیز، دورو
17- «بزرگ علوی» از نخستین تحصیل کرده‌های ایرانی ، در کدام کشور بود؟ آلمان
18- چرا انتشار نوشته‌های بزرگ علوی در ایران قبل از انقلاب ممنوع بود؟ با رژیم حکومتی ایران مخالف بود.
19- «حساب کهنه پاک کرد.» ؛ یعنی ... : ناراحتی گذشته را می‌خواست جبران کند.
20- «خانه‌ی کسی را تفتیش کردن» به چه معنی است؟ خانه‌ی کسی را بازرسی کردن.
درس هفتم
سووشون / آواز عشق
لغت
1- «ظرفی از پشم بافته که چیزها در آن کنند.» هم معنی با چه واژه‌ای است؟ جوال
2- «خروس‌خوان» ؛ یعنی ... : صبح زود
3- در جمله‌ی «با مال می‌رویم. غلام شما محمدتقی مال آورده» مال به چه معنی است؟ حیوان
4- «نقل گفتن»در عبارت «حالا دلت خواسته برایت نقل بگویم.» چه معنی می‌دهد؟ لطیفه گفتن
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «لباس غضب، قریب بی‌کس ، روح معذب» : غریب
تاریخ ادبیات
6- نخستین مجموعه داستان خانم «سیمین دانشور» چه نام داشت؟ آتش خاموش
7- موضوع کتاب «سووشون» چیست؟ توصیف زندگی اجتماعی مردم فارس در خلال جنگ جهانی دوم.
آرایه‌های ادبی
8- در عبارت «گندم‌ها مثل سیل طلا روی هم انبار شده.» وجه شبه کدام است؟ زردی
9- جمله‌ی «چراغ‌های ذهنش روشن بود.» چه آرایه‌ای دارد؟ تشبیه
10- در مصراع «ما به فلک بوده‌ایم، یار ملک بوده‌ایم.» کلمات مشخص شده چه آرایه‌ای دارد؟ جناس
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- مفهوم «آن ناکام با رعیّتش مثل برادر تا می‌کرد.» چیست ؟ آن ناکام با رعیتش مثل یک برادر بزرگ‌تر رفتار می‌کرد.
12- «شلخته درو کنید.» ؛ یعنی ... : بی‌دقت درو کنید.
13- «حاصلی که در تابستان و اوایل پاییز به دست می‌آید.» اصطلاح چه نامیده می‌شود؟ کشت صیفی
14- جمله‌ی «تنها می‌آید سی میدان» چه معنی می‌دهد؟ تنها به طرف میدان می‌آید.
15- «سر و پکالش خینی می‌شود.» ؛ یعنی ... سرو صورتش خونی می‌شود.
16- در عبارت «بغلش می‌زند و از اسب به زمین می‌گذاردش» ضمیر متصل (ش) چه نقشی دارد؟ مفعول
17- «با آن دشمن لعین چر بکند.» ؛ یعنی ... : با آن دشمن لعین بجنگند.
18- «کمینه» به معنای ...... است. کم‌ترین
19- «فکری است» ؛ یعنی ... : در حال فکر کردن است.
20- «هیمه به چه معنی است؟ هیزم
درس هشتم
کلبه‌ی عموتم / تو را می‌خوانم
لغت
1- «مندرس» ؛ یعنی ... : پاره و کهنه
2- «خپله» ؛ یعنی ... : چاق
3- «عفریت» به چه معنی است؟ اهریمن، شیطان
املاء
4- املای کدام ترکیب نادرست است؟ «حد نساب، رحم و عطوفت، همهمه‌ی خریداران» : حد نصاب
تاریخ ادبیات
5- «خوشه‌های خشم» اثر کیست؟ جان اشتاین بک
6- کدام نویسنده از چهره‌های مهمّ ادبیات پایداری امریکای لاتین است؟ پابلونرودا
7- کتاب «کلبه‌ی عموتم» را چه کسی نوشته است؟ خانم هریت بیچراستو
8- «آدم‌ها و خرچنگ‌ها» اثری است از ... : خوزوئه دوکاسترو
آرایه‌های ادبی
9- در عبارت «سرش مثل گلوله گرد بود و چشم‌های درشتش جایی را نمی‌دید.» وجه شبه چیست؟ گرد بودن
درک مطلب و دانستنی‌های درس
10- در شعر «من برآنم که بادستان تو و من / با دشمن، رویارو توانیم شد.» بر چه امری تأکید شده است؟ اتّحاد
11- کتاب «کلبه‌ی عموتم» کدام جلوه از جلوه‌های ادبیات پایداری تصویر و ترسیم می‌کند؟ مبارزه با برده‌داری
12- ارباب خشن و بدنهاد در کتاب «کلبه‌ی عموتم» چه نام دارد؟ لگر
13- جنگ داخلی آمریکا چه سرانجامی یافت؟ سرانجام آن القای برده‌داری بود.
14- شعر «تورا می‌خوانم» پایداری مردم ... را به تصویر کشیده است؟ شیلی
15- نوشته یا سروده ای که مبارزه‌ی ملت‌ها را در برابر استبداد داخلی یا تجاوز بیگانگان نشان دهد، چه نوع ادبیاتی است؟ ادبیات پایدار
16- مخاطب «شعر و داستان مقاومت» چه کسانی هستند؟ وجدان عام بشری
17- «اثل مانین» از چهره‌های برجسته‌ی ادب مقاومت کدام کشور است؟ فلسطین
18- داستان «کلبه‌ی عموتم» در کجا اتفاق می‌افتد؟ کشت‌زارهای ایالت‌های جنوبی آمریکا
درس نهم
در بیابان‌های تبعید / از یک انسان
لغت
1- «سفاهت» ؛ یعنی ... : بی‌خردی
2- «قهر» به چه معنی است؟ غلبه‌کردن ، عذاب‌کردن
3- «پای‌کوبی و جشن ملی در منطقه‌ی سوریه» چه نام دارد؟‌دبکه
4- «ماه ایار» معادل کدام ماه است؟ ماه سوم بهار (خرداد)
املاء
5- عبارت «من از وی در قضب نمی‌شوم و او از من صاحب ادب می‌شود.» کدام واژه نادرست نوشته شده است؟ غضب

تاریخ ادبیات
6- شعر «در بیابان‌های تبعید» سروده‌ی کیست؟ جبرا ابراهیم جبرا
7- کدام شاعر فلسطینی را «شاعر مقاومت فلسطین» نامیده‌اند؟ محمود درویش
آرایه‌های ادبی
8- در شعر «گل‌هایش مانند نقش برجامه‌های زنانه است.» ادات تشبیه کدام واژه است؟ مثل
9- «قهقه‌ی فشنگ‌ها» چه آرایه‌ای دارد؟ تشخیص
10- در جمله‌ی «سرزمین‌ما زمرّد است» وجه شبه چیست؟ سبزی (محذوف)

درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- در شعر «با عشق خود چه کنیم، درحالی که چشمانمان پر از خاک و شبنم یخ‌زده است؟» منظور از «عشق خود» چیست؟ سرزمین فلسطین
12- عبارت عربی «کل اناء یترشّح بما فیه» معادل با کدام ضرب‌المثل فارسی است؟ از کوزه همان برون تراود که دروست.
13- «بر سبیل تلطّف» ؛ یعنی ... : از روی مهربانی
14- «زیتون» نماد چیست؟ صلح
15- در عبارت «از سایه‌های آبی، خارهای سرخ براجساد به جا مانده، فروریخت.» منظور از «خارهای سرخ» چیست؟ بمب و موشک
16- «سنگ مردگان» ؛ یعنی ... : سنگ شکنجه
17- در شعر«زیبای کوچکش را ربودند و گفتند تو آواره‌ای» منظور از «زیبای کوچک» چیست؟ سرزمین فلسطین
18- «نرون مرد، اما رُم نمرده است.» به چه معنی است؟ ستمگر نابودشدنی است اما عدالت بر جای می‌ماند.
19- در شعر «فرشتگان سرودهای صلح و شادی انسان را برای چوپانان خواندند.» منظور از چوپانان کیست؟ پیامبران
20- «حضرت روح‌الله» کدام پیامبر است؟ عیسی (ع)
درس دهم
دخترک بینوا
لغت
1- «سیاهی‌هایی که از دور دیده می‌شود.» با چه واژه‌ای هم‌معنی است؟ اشباح
2- «موحش» ؛ یعنی ... : ترسناک
3- «کوکب» به چه معنی است؟ ستاره
4- «خلنگ» ؛ یعنی ... : علف جارو
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «نگاه تزرّع‌آمیز، تاریکی غلیظ، جرئت گریستن» تضرّع‌آمیز
تاریخ ادبیات
6- «بینوایان» اثر کیست؟ ویکتورهوگو
7- کدام شاعر است که از ده‌سالگی به شعر گفتن پرداخت و با وجود سن کم به عضویت فرهنگستان فرانسه درآمد؟ ویکتورهوگو
آرایه‌های ادبی
8- عبارت «چند دسته از بوته‌های خار، در نقاط بی‌درخت سوت می‌زدند.» چه آرایه‌ای دارد؟ تشخیص
9- «صدای پای جانوران را که روی علف‌ها راه می‌رفتند، دید.» چه آرایه‌ای دارد؟ حس‌آمیزی
10- جمله‌ی «انسان باید مثل گربه باشد.» چه آرایه‌ای دارد؟ تشبیه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- «نگاه تضرّع‌آمیز» ؛ یعنی ... : نگاه التماس‌آمیز
12- «قد علم‌کردن» به چه معنی است؟ اظهار وجود کردن
13- بزرگ‌ترین قهرمان کتاب بینوایان چه نام‌دارد؟ ژان‌وارژان
14- «رمانتیک» ؛ یعنی ... : افسانه‌ای داستانی
15- چرا «ویکتورهوگو» بیست سال را در تبعید گذراند؟ به دلیل مخالفت با ناپلئون
16- ماجرای مردم تیره‌روزی که با دشواری‌های زندگی روبه‌رو بوده‌اند، در کدام اثر ویکتورهوگو به خوبی بیان شده است؟ بینوایان
17- ویکتورهوگو در چه قرنی می‌زیسته‌ است؟ قرن نوزدهم
18- «متراکم» ؛‌ یعنی ... : روی هم جمع شده
19- «مُحال» به چه معنی است؟ غیرممکن
20- «لب پرزدن» ؛ یعنی ... : بیرون ریختن
درس یازدهم
هدیه‌ی سال نو / مائده‌های زمین
لغت
1- «تعلّل» به چه معنی است؟ بهانه کردن
2- «معجون» ؛ یعنی ... : مخلوطی از چند چیز
3- در عبارت «چراغ را در اصلاح کردن بکش» کشتن چراغ چه معنی می‌دهد؟ خاموش کردن چراغ
4- «خاییدن» ؛ یعنی ... : جویدن
املاء
5- کدام کلمه در عبارت «یک صندوق نامه به دیوار نسب شده بوده که هرگز پستچی نامه‌ای در آن نینداخته بود.» غلط نوشته شده است؟ نصب
تاریخ ادبیات
6- نام اصلی «اُ. هنری» چیست؟ ویلیام سیدنی پورتر
7- «اُ . هنری» در آثارش به زندگی چه کسانی می‌پردازد؟ طبقات فرودست جامعه
8- کدام اثر از «اُ . هنری» نیست؟ «خاطرات خانه‌ی مردگان، چرخ و فلک، اختیارات» : خاطرات خانه‌ی مردگان
آرایه‌های ادبی
9- در عبارت «مادام سوفیا خرمن زلف دلا را دید و گفت بیست دلار» مشبه‌به کدام واژه است؟ خرمن
10- عبارت «دلا کلاهش را برداشت و از زیر آن آبشار طلایی رنگ سرازیر شد.» چه آرایه‌ای دارد؟ استعاره
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- «آرزو مکن که خدا را در جایی جز همه جا بیابی.» ؛ یعنی ... : خدا همه جاست.
12- مفهوم جمله‌ی «هیچ از او ذخیره مگذار» چیست؟ چیزی را از او پنهان مکن
13- «تحفة‌الاخوان» اثر کیست؟ کمال‌الدین عبدالرزاق کاشانی
14- «ای‌کاش عظمت درنگاه تو باشد.» کدام شعر «سهراب سپهری» را به‌یاد می‌آورد؟ چشم‌ها را باید شست / جور دیگر باید دید.
15- «قوت کودکان» ؛ یعنی ... : غذای کودکان
16- «مائده‌های زمین» از کیست؟ آندره ژید
17- منظور از «ته مانده‌ی چپاول مادام سوفیا» چیست؟ موهای باقی مانده روی سردر
18- «ولع« ؛ یعنی ... : حرص
19- «ترمیم» به چه معنی است؟ تعمیر و بازسازی.
20- «این آیت فرو آمد» ؛ یعنی ... : این آیه نازل شد.
درس دوازدهم
در آروزی تو / دل می رود
لغت
1- «تفقّد» ؛ یعنی ... : دلجویی کردن
2- «باد شرطه» به چه معنی است؟ باد موافق
3- «ایهام» در لغت چه معنی می‌دهد؟ به گمان افکندن دیگران
4- در مصراع «حافظ به خود نپوشید این خرقه‌ی می‌آلود» به خود ؛ یعنی ... : به اختیار خود

تاریخ ادبیات
5- کدام شاعر لقب «استاد سخن» گرفته است؟ سعدی
6- شرح داده شده «حافظه‌ی ماست و شعر او سرشار از اندیشه‌های عمیق حکمی و عرفانی و احساس‌ها و عواطف ژرف انسانی است.» درباره‌ی کدام شاعر است؟ حافظ
آرایه‌های ادبی
7- مصراع «گفتا غلطی خواجه در این عهد وفا نیست» چه نوع آرایه‌ای دارد؟ ایهام
8- مصراع«آیینه‌ی‌سکندر جام می‌است بنگر»چه‌آرایه‌ای دارد؟ تلمیح
درک مطلب و دانستنی‌های درس
9- در مصراع «اگر خلاف کنم سعدیا به سوی تو باشم» قسمت مشخص شده چه معنی می‌دهد؟ خودخواه و خودبین باشم.
10- «خدارا» در مصراع «دل می‌رود ز دستم صاحب‌دلان، خدارا» به چه معنی است؟ قسم به خدا
11- «نیکی به جای یاران» ؛ یعنی ... : نیکی در حق یاران
12- منظور شاعر از «جام می» در مصراع «آیینه‌ی سکندر جام می است بنگر» چیست؟ قلب انسان پاک و آگاه
13- در مصراع «به مجعمی که در آینده شاهدان دوعالم» منظور از کلمات مشخص شده چیست؟ صحرای محشر، زیبایان
14- مفهوم مصراع «دلبر که در کف او موم است سنگ خارا» چیست؟ محبوبی که همه‌چیز در اختیار اوست.
15- در مصراع «مرا به باده چه حاجت که مست موی تو باشم» کدام قسمت جمله حذف شده است؟ فعل (است)
16- به «خواب عافیت» ؛‌یعنی ... : مرگ و نیستی
17- معنی «به بوی موی تو باشم» چیست؟ آروزی وصال تو را دارم.
18- «بادیه» چه معنی می‌دهد؟ بیابان – پیمانه ی شراب
درس سیزدهم
باغ عشق / پیدای پنهان
لغت
1- «شکردن» ؛ یعنی ... : شکار کردن
2- «عنان گیر» به چه معنی است؟ زمام‌دار و هدایت کننده
3- «بنان» ؛ یعنی ... : انگشت
4- «نمی‌هلند» ؛ یعنی ... : نمی‌گذارند
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «عجز و درمانده‌گی، بایزید بسطامی، قعر بهر» درماندگی ، بحر
تاریخ ادبیات
6- «طریق‌التحقیق» اثر کیست؟ سنایی غزنوی
7- سنایی غزنوی در چه قرنی زیسته است؟ ششم
8- کدام قالب شعری است که «سنایی» بر آن تأثیر گذار نبوده است؟ «غزل، قصیده، ترکیب‌بند» : ترکیب‌بند
9- افکار و اصطلاحات عرفانی را نخستین بار چه کسی در شعر خود مطرح ساخته است؟ سنایی
آرایه‌های ادبی
10- مصراع «به سوی عیب، چون پویی، گر او را غیب‌دان بینی؟ چه آرایه‌ای دارد؟ جناس (عیب و غیب)
11- تفاوت «غزل و قصیده» در چیست؟ تعداد بیت‌ها و درون‌مایه‌ها
درک مطلب و دانستنی‌های درس
12- «درفش کاویان» نماد چیست؟ پیروزی
13- «دوگانه» ؛ یعنی ... : نماز صبح
14- «صاحب گوهر» به چه معنی است؟ نژاده و اصیل
15- «فیه مافیه» از آثار ... و معروف ... است. منثور و مولوی
16- «تاس‌ها برگیر» به چه معناست؟ کاسه‌های مسین را بردار.
17- «ودود» به چه معناست؟ بسیار دوست دارنده
18- در مصراع «زیزدان دان نه از ارکان...» منظور از (ارکان) چیست؟ عنصار چهارگانه (آب، باد، آتش، خاک)

درس چهاردهم
تربیت انسانی و سنّت ملی ما
لغت
1- «مناعت» ؛ یعنی ... : عالی طبع بودن
2- «مطلبی نغز و نیکو» هم معنی چه کلمه‌ای است؟ لطیفه
3- «مذموم» به چه معنی است؟ ناپسند و نکوهیده
4- «خدعه» ؛ یعنی ... : حیله و نیرنگ
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «ترجیه مرگ، تذویر و ریا، مساوات و عدالت» : ترجیح ،‌ تزویر
تاریخ ادبیات
6- کتاب «آزادی و تربیت» اثر کیست؟ محمود صناعی
درک مطلب و دانستنی‌های درس
7- نویسنده، کدام کتاب را از کتب مقدس فرنگیان کم‌تر نمی‌داند؟ مثنوی مولوی
8- برای روشن کردن هدف‌های تربیتی ما، بزرگترین منبع الهام کدام است؟ تعلیمات اخلاقی و انسانی پیشوایان فرهنگی ما
9- بیت «به دیدارت آرایش جان کنم / زمن هر چه خواهی تو فرمان کنم» کدام مفهوم را بیان می‌کند؟ تسلیم محض بودن را
10- عبارت عربی «الملک یبقی مع الکفر و لا یبقی مع الظلم» به چه معنی است؟ حکومت با کفر می‌پاید ولی با ظلم نه
11- «کهتری را که مهتری یابد» ؛ یعنی ... : کوچک و حقیری که مقام بالایی یابد.
12- موضوع اساسی داستان «رستم و اسفندیار» چیست؟ طغیان رستم در برابر زورگویی
13- «رجحان دادن» ؛ یعنی ... : برتری دارد.
14- مصراع «نبیند مرا زنده با بند کس» ستایش چیست؟ آزادی و آزادگی
15- رستم چگونه خبر یافته که «اگر اسنفدیار را نابود کند خاندان او تباه خواهد شد؟» : از سیمرغ خبر یافته است.
16- نویسنده چه چیزی را موجب سقوط ساسانیان می‌داند؟ انحطاط اجتماعی و دینی و اخلاقی دستگاه حکومت
17- هدف‌های اساسی تربیت چیست؟ احترام به حقوق دیگران، آزادی، عدالت‌خواهی ...
18- آیه‌ی‌«انما المومنون اخوه»چه‌معنی می‌دهد؟ مومنان برادر یک‌دیگرند.
درس پانزدهم
جلوه‌های هنر در اصفهان
لغت
1- «رواق» ؛ یعنی ... : پیشگاه خانه
2- «دمدمه‌های اردیبهشت» به چه معنی است؟ نزدیکی‌های اردیبهشت
3- «دوره‌های متأخّر» ؛ یعنی ... : دوره‌های بعد
4- «بنایی ستون مانند بر دو جانب در ورودی ساختمان» چه نامیده می‌شود؟ گوشواره
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «خط‌ها و اسلیمی‌ها، دایره‌ها و مغرنس‌ها، رواق‌ها و گوشواره‌ها» : مقرنس
تاریخ ادبیات
6- کتاب«صفیرسیمرغ» اثر کیست؟ دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن
7- موضوع کتاب «صفیر سیمرغ» چیست؟ توصیف سفر به چند کشور اروپایی و بعضی از شهرهای ایران

آرایه‌های ادبی
8- جمله‌های «اصفهان چون شاهزاده‌ی افسون شده‌ی افسانه است.» چه آرایه‌ای دارد؟ تشبیه

درک مطلب و دانستنی‌های درس
9- در عبارت «کالبد بنا، مینایی است که روح ایران را در آن حبس کرده‌اند.» مینا در کدام معنا به کار رفته است؟ شیشه و آیینه
10- «همه‌چیز به نقش ترجمه شده است.» ؛ یعنی ... : همه‌چیز در نقاشی بیان شده است.
11- نویسنده چه چیزهایی را «از رمزهای باستانی و علامت باروری» می‌داند؟ شاخ گوزن و مار
12- به روایت تفسیرها «کدام مرغ بهشتی شیطان را در ورود به بهشت یاری کرد؟» طاووس
13- در درس، کدام درخت «درخت بهشتی» ؛ معرفی شده است؟ سرو
14- «طلسم کسی را شکستن» ؛ یعنی ... : گره از کار کسی باز کردن
15- چرا نویسنده نقش کاشی‌ها را «بهار منجمد» نامیده است؟ چون نقش و نگارها به روح انسان طراوت و تازگی می‌دهند.
16- معنی واژه‌های «عروج، مجرد، ضمیر» چیست؟ به بلندی رفتن، تنها، باطن
17- عبارت «گویی بر پله‌های ابر پا نهاده‌ای، به همان حالتی که وصف مراحل معراج شده است.» به کدام واقعه اشاره دارد؟ رفتن پیامبر به آسمان‌ها
18- در عبارت «گویی کالبد بنا مینایی است که روح ایرانی را در آن حبس کرده‌اند.» به کدام عقیده‌ی گذشتگان اشاره دارد؟ حبس کردن ارواح در شیشه
19- «زاویه» ؛ یعنی ... : گوشه، اتاقی در خانقاه
20- «جزمیّت» در عبارت «آن‌ها را با جزمیت یا اطمینان خاطر بازگو کرده‌ام» به چه معنی است؟ قطعیّت و یقین
درس شانزدهم
خسرو / مایع حرف‌شویی
لغت
1- «ارتجالاً» یعنی ؛ ... : بدون اندیشه سخن گفتن یا شعر سرودن
2- «تقریر» به چه معنی است؟ بیان کردن
3- «عادت مألوف» ؛ یعنی ... : رسم دیرینه
4- «منکر» ؛ چه معنی می‌دهد؟ زشت
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «مخزول و نالان، لهو و لعب، تنگ نظران و عنوان» : مخذول
تاریخ ادبیات
6- کتاب «بهشت شدّاد» اثر کیست؟ جلال رفیع
7- کتاب «نصاب الصبیان» از کیست؟ ابونصر فراهی
آرایه‌های ادبی
8- کدام نوع نوشته است که «هدف آن اصلاح، نابسامانی‌ها و ناهنجاری‌هاست.» طنز
9- «خشت‌زدن» کنایه از ... است. پرحرفی
10- منظور از ضمایم و تعلیقات» در عبارت «تصویر سرتیپ را ضمایم و تعلیقات کشید.» چیست؟ نشان‌های ارتشی
11- «او را نیز بسمل کردم.» ؛ یعنی ... : او را هم سر بردیم
12- «کمیت کسی لنگ بودن» به چه معنی است؟ عاجز و ناتوان بودن
13- «این‌قدر هی دیوار صوتی را نشکنید.» ؛ یعنی ... : پرحرفی نکنید.
14- «استرحام کردن» ؛ یعنی ... : طلب رحم کردن
15- منظور از تصدیق‌نامه، در عبارت «همین باعث شدن که نتوان تصدیق‌نامه‌ی دوره‌ی ابتدایی را بگیرد.» چیست؟ گواهی‌نامه
16- «من این را از روی طبیعت کشیدم.» به چه معنی است؟ من این را از روی استعداد ذاتی خود کشیدم.
17- مفرد واژه‌ی «معاصی» چیست؟ معصیت
18- «زمانه‌ی جافی» یعنی ؛ ... : روزگار ستمکار
درس هفدهم
داروک / باغ من / انتظار
لغت
1- «شولا» ؛ یعنی ... : خرقه‌ی درویشان
2- «داروگ» چیست؟ قورباغه‌ی درختی
3- «چمیدن» به چه معنی است؟ با ناز راه رفتن
تاریخ ادبیات
4- کدام منظومه‌ی نیما یوشیج است که آن را سر آغاز (شعر نو فارسی) دانسته‌اند؟ افسانه
5- مجموعه‌شعر«آخرشاهنامه»اثرکدام‌شاعراست؟مهدی‌اخوان‌ثالث
6- «طنین در دلتا» از کیست؟ طاهره صفارزاده

آرایه‌های ادبی
7- شعر «از تهی سرشار / جویبار لحظه‌ها جاری است» چه آرایه‌ای دارد؟ متناقض‌نما
8- «ذوالفقار را باز می‌کنی و ظلم را می‌بندی» چه آرایه‌ای دارد؟ تضاد.
درک مطلب و دانستنی‌های درس
9- «بر بساطی که بساطی نیست» چه مفهومی را بیان می‌کند؟ اوضاع نامناسب
10- «شعر معاصر» بعد از نیما در چند شیوه ادامه یافت؟ سه شیوه
11- عبارت«شعری‌است‌که‌آهنگ‌دارد اما وزن‌عروضی نداردوجای‌قافیه در آن مشخص نیست» توصیف چگونه شعری است؟ شعر سپید
12- در شعر داروگ شاعر با بهره‌گیری از «نمادها» چه چیزی را توصیف می‌کند؟ عصر سیاه حکومت استبدادی
13- چند ویژگی برای شعر «اخوان ثالث» برشمرده‌اند؟ سه
14- واژه‌ی «کشتگاه، ساحل، کومه» در شعر «داروگ» بیانگر چیست؟ نمادهایی‌که به‌کمک‌آن‌شاعر اوضاع‌عصر خودراتوصیف‌کرده‌است.
15- منظور از «اسب یال افشان زرد» چیست؟ پاییز
16- سنگینی و صلابت کدام سبک شعری در شعر اخوان ثالث مشاهده می‌شود؟ سبک خراسانی
17- «ذوالفقار را باز می‌کنی و ظالم را می‌بندی» به چه معنی است؟ برای مبارزه آماده می‌شوی و ظلم را از بین می‌بری
18- «باغ بی‌برگی» ؛‌ یعنی ... : باغی که میوه و ثمری ندارد.
19- در مطالعه‌ی شعر «نیما» چه نکته‌ای جلب توجه می‌کند؟ دید تازه‌ی او به جهان و طبیعت
درس هجدهم
سفر به خیر / در سایه‌سار ...
لغت
1- «هرّا» ؛ یعنی ... : آواز مهیب
2- «صولت» به چه معنی است؟ هیبت
3- «گون» چیست؟ گیاهی است از تیره‌ی سبزی آساها
تاریخ ادبیات
4- «صور خیال در شعر فارسی» اثر کدام نویسنده و پژوهشگر معاصر است؟ دکتر محمدرضا شفیعی
5- «عبور» مجموعه شعر کیست؟ علی موسوی گرمارودی
آرایه‌های ادبی
6- «گون و نسیم» نماد چه افرادی هستند؟ پایدار و مقاوم، آزاد و رها
7- مصراع «گون از نسیم پرسید» چه آرایه‌ای دارد؟ تشخیص
درک مطلب و دانستنی‌های درس
8- «با چشمانی، یتیم ندیدنت» به چه معنی است؟ با چشمانی منتظر آمدنت
9- «وسعت تو را، چگونه در سخن تنگ مایه گنجانم؟» به معنی چیست؟ عظمت تو را چگونه می‌توانم بیان کنم؟
10- «تبارک‌الله احسن الخالقین» چه معنی می‌دهد؟ خجسته باد نام خداوند که نیکوترین آفریدگاران است.
11- «دری که به باغ بینش ما گشوده‌ای» ؛ یعنی ... : دری که به روی اندیشه‌ی ما گشوده‌ای.
12- کدام ویژگی شعر شاعر در «شعر سپید من، روسیاه ماند، که در فضای تو، به بی‌وزنی افتاد» بیان شده است؟ بی‌وزن بودن شعر
13- «باده‌ی مهر» به چه معنی است؟ شراب حق
14- در شعر «گل بوسه‌ی زخم‌ها، تنت را دشت شقایق کرده بود» بدن امام علی (ع) به چه چیزی تشبیه شده است؟ دشت شقایق
15- «خرد به قبضه‌ی شمشیرت بوسه می‌زند» ؛ یعنی ... : عقل و خرد را در مبارزه کردن درآمیخته‌ای
16- «مهیز» : یعنی ... : وسیله‌ی راندن اسب
17- «هزار بار خیبری‌تر است» چه معنی می‌دهد؟ هزار بار از در خیبر بزرگ‌تر است.
18- «خدا» در شعر «پیش از تو هیچ خدایی را ندیده بودم ...» به چه معنی است؟ حاکم و فرمان‌روا
19- «که با تازیانه‌ی هشتاد زخم، بر خود حد زدی؟» اشاره به چیست؟ زخم برداشتن حضرت علی در جنگ احد
20- شعر «در سایه سار نخل ولایت» در کدام قالب شعری سروده شده است؟ شعر سپید
درس نوزدهم
حدیث جوانی / در کوچه‌سار شب
لغت
1- «صلا زدن» ؛ یعنی صدا کردن، آواز دادن
2- «درازدستی» به چه معنا است؟ تجاوز،‌تعدی
3- «عامل» چه معنی می‌دهد؟ حام
4- «مضرت» ؛ یعنی ... : زیان رساندن
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «زوالنون مصری، ضجر و مصادره، درویش و رعیت» : ذوالنون، زجر
تاریخ ادبیات
6- مجموعه شعر «رهی معیری» چه نام دارد؟ سایه‌ی عمر
7- «شبگیر» اثر کیست؟ هوشنگ ابتهاج
8- غزل‌های «رهی معیری» بیشتر به پیروی از کدام شاعر سروده شده است؟ سعدی
آرایه‌های ادبی
9- مصراع «عیبم مکن که آهوی مردم ندیده‌ام» چه آرایه‌ای دارد؟ ایهام
10- در مصراع «وز شاخ آرزو، گل عیشی نچیده‌ام» چند تشبیه وجود دارد؟ دو (شاخ آرزو، گل عیش)
درک مطلب و دانستنی‌های درس
11- «یکی زشب گرفتگان چراغ برنمی‌کند» ؛ یعنی ... : کسی به فکر آزادی رهایی نیست.
12- «نشسته‌ام در انتظار این غبار بی‌سوار» ؛ چه معنی می‌دهد؟ انتظار بیهوده می‌کشم.
13- مفهوم«سر به گریبان کشیدن» چیست؟ دل تنگ و ناراحت بودن
14- مفهوم بیت «سر گرگ باید هم اول برید / نه چون گوسفندان مردم درید» چه ضرب‌المثلی را به خاطر می‌آورد؟ بند باید کرد سیلی را ز سر
15- «حدیث جوانی» ؛ ‌یعنی ... : داستان و سرگذشت جوانی
16- «قفا» به چه معنی است؟ پشت سر
17- «سزا خود همین است مر بی بری را» ؛ یعنی ... : بی‌ثمر بودن سزایش همین است (سوزانده شدن)
درس بیستم
مدرسه‌ی امام شوشتری / تخت جمشید
لغت
1- «خادم سماط» ؛ یعنی ... : مأمور تنظیم برنامه‌ی غذا
2- «مسیل» به چه معنی است؟ جای سیل گیر
3- «رقعه» ؛ چه معنی می‌دهد؟ قطعه‌ی کاغذ
4- معرب واژه‌ی «شوشتر» چیست؟ تستر
املاء
5- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «نغمه‌های مهیج، جرذهای دیوار، زخایر شگفت‌آور» جرز، ذخایر
تاریخ ادبیات
6- کتاب «تحفة النظار و غرایب الامصار» اثر کیست؟ ابن بطوطه
7- «به سوی اصفهان» از کدام نویسنده است؟ پیرلوتی
درک مطلب و دانستنی‌های درس
8- در عبارت «سخن خود را با اشاراتی از فنون مختلف تفسیر و حدیث چاشنی می‌داد» قسمت مشخص شده، یعنی ... : همراهی می‌کرد.
9- «طی» چه معنی می‌دهد؟ جشن عروسی
10- «خمس آن متعلق به سلطان است ...» ؛ یعنی ... : یک پنجم آن برای پادشاه است.
11- «جامع بین مراتب دین و دانش بود.» به چه معنی است؟ هم دین و هم دانش را به‌خوبی می‌دانست.
12- «جامع بین مراتب دین و دانش بود.» به چه معنی است؟ صورت‌هایی که به اسم ستاره‌ای از ستارگان می‌ساختند.
13- «دنیا و مافیها» ؛ یعنی ... : جهان وآن چه در اوست.
14- «امیرالامرا» به چه معنی است؟ فرمانده‌ی کل سپاه
15- «ممفیس» شهری بوده است در ... : مصر باستان
16- «رحله‌ی ابن بطوطه» ؛ یعنی ... : سفرنامه‌ی ابن بطوطه
17- «مکارم» ؛‌ یعنی ... : بزرگواری‌ها
درس بیست و یکم
خاطرات اعتمادالسلطنه / آن روزها
لغت
1- «کسانی که در رکاب شاه یا بزرگی حرکت می‌کردند.» در اصطلاح چه نام داشتند؟ ملتزمین
2- «تنبه» ؛ یعنی ... : هوشیاری، آگاهی، بیداری
3- «معهود» به چه معنی است؟ عهد شده، معمول، شناخته شده
4- «وضع عرض» ؛ یعنی ... : شیوه‌ی شکایت
املاء
5- املای کدام واژه نادرست است؟ «اعاظم،‌ ذاغه، مشعوف» زاغه
تاریخ ادبیات
6- کتاب «الایام» اثر کیست و موضوع آن چیست؟ دکتر طه حسین ، زندگی‌نامه
7- «تاریخ منتظم ناصری» اثر کیست؟ اعتمادالسلطنه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
8- در عبارت «درد دندان شاه بسیار شدّت کرده» علامت بیانگرچیست؟تصحیح‌کننده‌ی‌کتاب.‌کلمه‌را به متن افزوده‌است.
9- «پلنگ را بالای نطعی انداخته بودند.» به چه معنی است؟ پلنگ را روی سفره‌ای چرمی انداخته بودند.
10- «اشتلم کردن» چه معنی می‌دهد؟ لاف زدن
11- «دعایی که بر کاغذ نویسند و با خود داشته باشند» با چه واژه‌ای هم‌معنی است؟ حرز
12- «دارالطّباعه» ؛ یعنی ... : چاپ‌خانه
13- «امین‌السّلطان» لقب کیست؟ میرزا علی‌خان اتابک اعظم
14- «فلان فعله هم شاکی» به چه معنی است؟ فلان کارگر هم شکایت دارد و ناراضی است.
15- «کشیک‌خانه» ؛ با کدام واژه‌ی امروزی معادل است؟ پاسدارخانه
16- «قاپوچی» به چه معناست؟ دربان
17- «تغیّرات شاه» ؛ یعنی ... : برآشفتن‌های شاه
18- «مواجب» ؛‌یعنی ... : حقوق و درآمد
19- «امتناع‌کردن» به چه معنی است؟ سرپیچی کردن
20- «تصنیف»؛ نوعی‌از...: شعر است‌که باآهنگ‌موسیقی‌خوانده‌شود.
درس بیست و دوم
شخصی به ... / طرحی از یک زندگی
لغت
1- «منعم» ؛ یعنی ... : توانگر
2- در عبارت «اندر آن مسجد، کودکان به کُتّاب بودند» کُتاب، به چه معنی است؟ مکتب
3- «زلّت» ؛‌ یعنی ... : لغزش

املاء
4- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «انعطاف خالصانه، تواظعی مضاعف، استنباط عادت» : تواضعی
تارخی ادبیات
5- کتاب «طرحی از یک زندگی» شرح زندگی و افکار کیست؟ دکتر علی شریعتی
6- اشعار مسعود سعد سلمان به چه نامی شهرت دارد؟ حبسیّه
آرایه‌های ادبی
7- مصراع «حرفی است هر آتشی ز طومارم» چه آرایه‌ای دارد؟ تشبیه
8- در مصراع «اگر خلاف کنم سعدیا به سوی تو باشم» قسمت مشخص شده چه معنی می‌دهد؟ خودخواه و خودبین باشم.
9- «خدا را» در مصراع «دل می‌رود ز دستم صاحب دلان خدارا» به چه معنی است؟ قسم به خدا
10- «نیکی به جای یاران» ؛ یعنی ... : نیکی در حق یاران
11- منظور شاعر از «جام می» در مصراع «آیینه‌ی سکندر جام می است بنگر» چیست؟ قلب انسان پاک و آگاه
12- در مصراع «به مجعمی که در آینده شاهدان دوعالم» منظور از کلمات مشخص شده چیست؟ صحرای محشر، زیبایان
13- مفهوم مصراع «دلبر که در کف او موم است سنگ خارا» چیست؟ محبوبی که همه‌چیز در اختیار اوست.
14- در مصراع «مرا به باده چه حاجت که مست موی تو باشم» کدام قسمت جمله حذف شده است؟ فعل (است)
15- به «خواب عافیت» ؛‌یعنی ... : مرگ و نیستی
16- معنی «به بوی موی تو باشم» چیست؟ آروزی وصال تو را دارم.
17- «بادیه» چه معنی می‌دهد؟ بیابان
درس بیست و سوم
کعبه‌ی مخفی
لغت
1- «بدیهه‌گویی» ؛‌ یعنی ... : حاضر جوابی
2- «پیشوای روحانی آیین برهمایی» هم‌معنی با چه واژه‌ای است؟ برهمن
تاریخ ادبیات
3- «مخفی» تخلص کدام شاعر است؟ زیب‌النسا
آرایه‌های ادبی
4- مصراع «خوب شد اسباب خودبینی شکست» کدام واژه ایهام دارد؟ خودبینی
5- در «اسلوب معادله» ارتباط معنایی بر چه پایه‌ای است؟ تشبیه
درک مطلب و دانستنی‌های درس
6- در مصراع «دزد دانا می‌کشد اوّل چراغ خانه را» منظور از (کشتن) چیست؟ خاموش کردن
7- منظور از «صاحب خانه» در مصراع «در میان خانه گم کردیم صاحب خانه را» کیست؟ خداوند
8- مفهوم «بی‌کمالی‌های انسان از سخن پیدا شود» چیست؟ سخن سنجیده باید گفت.
9- «زیب‌النسا» در سرودن شعر بیش‌تر از کدام شاعر پیروی کرده است؟ عرفی شیرازی
10- «نکهت» ؛ یعنی ... : بو و راحیه
درس بیست و چهارم
مسافر / ریشه‌ی پیوند
لغت
1- «رثا» ؛ یعنی ... : عزا و ماتم
2- در مصراع «دلم گشت هر گوشه‌ی سنگرت را» گشت در کدام معنی به کار رفته است؟ جست و جو کرد.

درک مطلب و دانستنی‌های درس
3- بیت «سحر، گاه رفتن زدی با لطافت / به پیشانی‌ام بوسه‌ی آخرت را» ؛ یعنی ... : با من خداحافظی کردی
4- در مصراع «ببر با خودت پاره‌ی دیگرت را» منظور از «پاره‌ی دیگرت» کیست؟ دوست بازمانده ی رزمنده
5- در بیت «درخون من غرور نیاکان نهفته است» منظور از نیاکان کیست؟ ایرانیان قدیم
6- «در سینه‌ام هزار خراسان نهفته است» ؛ یعنی ... : پیوند خود را با خراسان و ایران حفظ کرده‌ام.
7- در بیت «همان دستمالی که پولک نشان شد / و پوشید اسرار چشم ترت را» چرا دستمال پولک نشان است؟ چون اشک و خون رزمنده روی آن ریخته است.
8- در بیت «و پیدا نکردم در آن کنج غربت / به جز آخرین صفحه‌ی دفترت را» منظور از کنج غربت چیست؟ سنگر
9- در بیت «در تنگنای سینه‌ی حسرت کشیده‌ام / گهواره‌ی بصیرت مردان نهفته است» چرا شاعر حسرت کشیده است؟ چون به آرزوهای خود نرسیده است.
10- بیت «خالی دل مرا تو زتاب و توان مدان / شیر ژیان میان نیستان نهفته است» چه آرایه‌ای دارد؟ استعاره
زبان فارسی (3)
درس اول
قواعد ترکیب
دانستنی‌های درس
1- «صورت‌های ممکن غیر رایج گروه‌های اسمی» چه نامیده می‌شوند؟ ذخیره‌های زبان
2- «قواعد هم‌نشینی» قواعدی است که از ترکیب تکواژها یا واژه‌های مناسب، گروه‌های اسمی، قیدی و فعلی ایجاد می‌کند.
3- «کوچک‌ترین واحد صوتی زبان که معنا ندارد» چیست؟ واج
4- جمله از ترکیب کدام واحدهای زبانی به وجود می‌آید؟ از ترکیب گروه‌ها
5- واژه‌ی «گفت» چه ترکیبی دارد؟
6- «قواعد نحوی» چیست؟ صامت + مصوّت + صامت + صامت
7- واژه‌هایی که از نظر دستوری و معنایی و کاربردی تفاوتی با هم ندارند و فقط شکل ظاهری آن‌ها تفاوت دارد، چه نامیده‌می‌شوند؟ گونه‌های آزاد
8- تمام زبان‌های دنیا در نهایت به ... تجزیه می‌شوند. واج
9- «قواعد واجی» چیست؟ قواعدی که مانع از اجتماع برخی از واج‌ها در کنار هم می‌شوند.
10- ترکیب «تکواژها و واژه‌ها» کدام واحد زبانی را می‌سازد؟ گروه
11- وسیله‌ی انتقال پیام در بین انسان‌ها چیست؟ زبان
12- از ترکیب «گروه‌ها» کدام واحد زبانی ساخته می‌شود؟ جمله
13- قواعد خاص که به ما کمک می‌کند تا هر جمله را در جایگاه خودش به کار بریم، چه قواعدی هستند؟ قواعد کاربردی
14- آیا می‌توانیم هر واجی را در کنار واج دیگری قرار دهیم؟ خیر
15- در زبان فارسی واج‌هایی که واجگاه مشترک یا نزدیک به هم دارند، چگونه ترکیب می‌شوند؟ بی‌فاصله نمی‌توانند در کنار هم بیایند.
16- صافی بسیار دقیقی که جمله‌ها را قبل از تولید بررسی می‌کند، چه نامیده می‌شود؟ قواعد نحوی
17- هر تکواژ یا واژه‌ای که تولید می‌شود، باید از صافی ...... بگذرد. قواعد واجی
18- واژه‌ی «آب» چند واج است؟ سه واج
19- کدام واژه مطابق با الگوی هجایی (صامت + مصوّت) نیست؟ «ماه، مو، سر» : سر
20- «داشته‌اند برمی‌گشته‌اند» چه گروهی است؟ گروه فعلی

درس دوم
جمله
دانستنی‌های درس
1- «جمله‌ی مستقل» چند نوع است؟ دو نوع
2- جمله‌ی «اخترشناسان کارهای متفاوتی می‌کنند.» چه نوع جمله‌ای است؟ جمله‌ی مستقل ساده
3- «جمله» حداقل از چند گروه ساخته می‌شود؟ یک گروه
4- اگر جمله‌ای ، دست کم یک جمله‌ی وابسته داشته باشد، چه نوع جمله‌ای است؟ جمله‌ی مرکّب
5- کدام «گوره» را در جمله می‌توان حذف کرد؟ گروه قیدی
6- پس از جمله بزرگ‌ترین واحد زبانی چیست؟ گروه
7- کدام واحد زبانی است که از یک یا چند تکواژ ساخته شده است؟ واژه
8- «بان، مند، گار» چه نوع تکواژی هستند؟ تکواژ وابسته
9- عبارت «اخترشناسی علمی است که به مطالعه‌ی اجرام آسمانی می‌پردازد.» از چند «گروه» تشکیل شده است؟ پنج
10- واژه‌ی «می‌بینمشان» از چند تکواژ تشکیل شده است؟ چهار تکواژ
11- «تکواژها» به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ دو دسته
12- واژه‌هایی که تلفظ مشترکی دارند، اما کاربرد و معناهای جداگانه‌ای دارند، در اصطلاح چه نامیده می‌شوند؟ واژه‌های متشابه
13- عبارت «بزرگ‌ترین واحد زبانی است و خود جزئی از یک واحد بزرگ‌تر نیست.» کدام واحد زبانی را توصیف می‌کند. جمله‌ی مستقل
14- «تکواژ» چیست؟ یکی از واحدهای زبان که از یک یا چند واج ساخته شده و معنا دار است.
15- «میز» چه نوع تکواژی است؟ تکواژ آزاد.
16- کدام واژه در عبارت «در گلستان سعدی سخنان نغض و دلکش فراوان است.» نادرست نوشته شده است؟ نغز
17- «می‌پردازند» چند واج دارد؟ یازده واج
18- «است» چند تکواژ دارد؟ دو تکواژ
19- جمله‌ی «مستقل مرکب» چه جمله‌ای است؟ جمله‌ای که بیش از یک فعل دارد.
20- «سخنی که بتوان آن را به دو قسمت نهاد و گزاره تقسیم کرد.» کدام واحد زبانی است؟ جمله
درس سوم
ویرایش
دانستنی‌های درس
1- عبارت مسئله‌ی کوشش برای آزادی تاریخچه‌ای دراز در طول تاریخ دارد.» چند خطا و لغزش نگارشی دارد؟ سه
2- اصطلاح «سره‌نویسی» ؛ یعنی ... : فارسی نویسی ناب
3- عبارت «یک گلوله در کرد و کلّه‌ی دشمن را زد.» کدام غلط نگارشی را دارد؟ عامیانه نویسی
4- «ایجازهای مخلّ» ؛ یعنی ... : کوتاه‌نویسی که معنی را می‌رساند.
5- به جای «انجام طرح خلع‌سلاح» می‌توان ... طرح خلع سلاح را به کار برد. اجرای
6- غلط نگارشی برای جمله‌ی «فرزندان نباید یک بار برای خانواده تلقی شود» چیست؟ نهاد با فعل جمله مطابقت ندارد.
7- شکل درست و صحیح عبارت «نتایجی که امروز بدست آمد را گزارش می‌کنم.» چگونه است؟ نتایجی را که امروز به دست آمد گزارش می‌کنم.
8- به‌جای فعل «می‌باشد» از کدام فعل می‌توان استفاده کرد؟ است.
9- «تتابع اضافات» به چه معنی است؟ آوردن چند کلمه پشت سر هم با کسره‌ی اضافه
10- حرف اضافه‌ی مصدر «متفاوت بودن» چیست؟ با
11- «ابهام» داشتن جمله ؛ یعنی ... : دو یا چند معنی داشتن جمله
12- عبارت «در سال 334، آل بویه بغداد را فتح و پسرش را به جای او برگماردند.» کدام خطای نگارشی را دارد؟ حذف فعل بدون قرینه
13- «آموختن به» به چه مفهومی است؟ یاد دادن
14- حرف نشانه‌ی «را» در کدام قسمت جمله می‌آید؟ بعد از مفعول
15- ویرایش جمله‌ی «بیداری مسلمانان را فراگرفته است» چیست؟ مسلمانان در همه‌ی کشورها بیدار شده‌اند.
16- رعایت «علایم نگارشی» کدام نوع ویرایش است؟ ویرایش فنی
17- کدام نگارش نادرست است؟ «آزمایش‌ها، خانم مدیره، گزارشات» : خانم مدیر، گزارش‌ها
18- به جای دو واژه‌ی «برعلیه، برله» چه واژه‌هایی به‌کار می‌بریم؟ علیه، له
19- پرهیز از کاربرد «تنوین» در زبان فارسی، کدام نوع ویرایش است؟ ویرایش زبانی
درس چهارم
مطابقت نهاد و فعل
دانستنی‌های درس
1- کدام قسمت جمله در شخص و شمار با هم مطابقت دارند؟ نهاد جدا و نهاد پیوسته
2- اگر نهاد، جمع‌ بسته ‌شود، فعل چگونه خواهد بود؟ جمع بسته می‌شود.
3- در جمله‌ی «پدرم از مسافرت برگشتند.» چرا برای نهاد مفرد، فعل جمع آورده است؟ برای احترام
4- برای اسم‌هایی ‌چون «مجلس ،شورا، گروه» چه ‌فعلی‌ به‌ کار می‌رود؟ مفرد
5- هنگام‌جان‌بخشیدن به‌اشیای بی‌جان فعل با ... مطابقت می‌کند. نهاد
6- فعل برای اشیای بی‌جان به چه شکلی می‌آید؟ مفرد
7- در عبارت «از خانه که بیرون آمدم، او را دیدم.» کدام قسمت جمله ذکر نشده است؟ نهاد جدا
8- در جمله‌ی «گفته بودم کتاب را همراه بیاورید.» کدام نوع حذف صورت گرفته است؟ نهاد جدا
9- کدام‌واژه(واج)میانجی ندارد؟ «آشنایان، نیاکان، دوستان» : دوستان
10- در جمله‌ی «مردی از کوچه می‌گذشت، کودکان در کوچه سرگرم بازی بودند، پرسید ...» کدام قسمت جمله حذف شده است؟ متمم
درس پنجم
نگارش تشریحی
دانستنی‌های درس
1- مقاله ها از نظر شیوه‌ی نوشتن به چند گونه تقسیم می‌شوند؟ سه
2- «شرح و بسط دادن به منظور مطالعه و دقّت در یک موضوع یا مطلب به‌گونه ای علمی و دقیق» چه نام دارد؟ تشریح
3- مقاله‌ی «کتاب و کتاب‌خوانی» از کدام نوع مقاله است؟ تحقیقی
4- عام‌ترین و رایج‌ترین راه تشریح چیست؟ طرح پرسش‌هایی درباره‌ی یک چیز
5- پسوند (ان) در کدام واژه با بقیه تفاوت دارد؟ «بامداران، گیلان. بهاران» : گیلان
6- مقاله‌ی «تربیت انسانی و سنّت ملّی ما» چه نوع مقاله‌ای است؟ تحلیلی
7- اگر بخواهیم واقعه‌ای را که امروز وجود ندارد تشریح کنیم، از چه چیزهایی استفاده می‌کنیم؟ مدارک و مآخذ و اسناد و کتاب‌ها
8- داستان «کلاس نقّاشی» چه نوع نوشته‌ای است؟ نوشته‌ی تشریحی
9- نشانه‌های جمع در زبان فارسی چیست؟ ها، ان
10- (ان) در واژه‌ی «کوهان» چه معنی می‌دهد؟ شباهت (مانند کوه)
درس ششم
گروه فعلی
دانستنی‌های درس
1- مهم‌ترین عضو «گزاره» چیست؟ گروه فعلی
2- «گروه فعلی» چند ویژگی دارد؟ پنج
3- (بن‌ماضی + شناسه‌های ماضی) چه فعلی را می‌سازد؟ ماضی ساده
4- «رفته‌بودیم» چه فعلی و چندم شخص است؟ ماضی بعید، اول شخص جمع
5- (صفت مفعولی + باشم) چه فعلی را می‌سازد؟ ماضی التزامی
6- فعل «می‌رفتید» چه زمانی دارد؟ ماضی استمراری
7- فعل‌های مضارع چند نوع‌اند؟ سه نوع
8- (دارید می‌روید) چند شناسه دارد؟ مضارع مستمر
9- فعل مضارع چند شناسه دارد؟ شش شناسه
10- با فرمول (ب+بن مضارع+شناسه‌های مضارع) کدام فعل ساخته می‌شود؟ مضارع التزامی
11- «مصدر مرخّم» برابر است با ... : بن ماضی
12- کدام (بن مضارع) نادرست است؟ «ببر، بخش، رو» بر
13- برای (گذرا) کردن فعل‌ها از چه تکواژی استفاده می‌کنیم؟ ان
14- فعل از جهت اجزای تشکیل‌دهنده‌ی آن چند نوع است؟ سه
15- اگر تکواژ(ان) به فعل‌های گذرا به متمّم افزوده شود. به چه فعلی تبدیل می‌شوند؟ گذرا به مفعول و متمم
16- فعلی که بن مضارع آن از ی تکواژ تشکیل شده باشد، چه فعلی است؟ فعل ساده
17- برای‌تشخیص‌فعل‌ساده‌ازفعل‌مرکّب‌به‌چندویژگی‌بایدتوجّه‌کرد؟سه
18- «حرف زد» چه نوع فعلی است؟ فعل ساده
19- ویرایش جمله‌ی «او از سمت خود استیفا داد» چیست؟ او از سمت خود استعفا داد.
20- «فعل پیشوندی» چیست؟ فعلی است که پیش از فعل ساده‌ی آن، تکواژ بیاید.
درس هفتم - زندگی‌نامه نویسی
دانستنی‌های درس
1- «زندگی‌نامه نویسی» گونه‌ای از چه نوع نوشته‌ای است؟ نوشته‌ی تشریحی
2- روش گردآوری اطلاعات برای نوشتن «زندگی‌نامه» چند نوع است؟ چهار نوع
3- ملاصدرای شیرازی در چه قرنی می‌زیست؟ قرن یازدهم
4- چرا «تاریخ بیهقی» از دیگر کتاب‌های تاریخ ممتاز شده است؟ به علّت امانت و دقّت نویسنده‌ در نگارش کتاب
5- داستان «ملاصدرای شیرازی» در کدام قالب نوشته شده است؟ رمان
6- «نظریه ی ملاصدرا» که شهرت خاصی دارد، چیست؟ حرکت جوهری
7- «نیم‌فاصله» ؛ یعنی ... : فاصله‌ی میان حرفی
8- «فاصله‌ی میان واژه» نشانه‌ی چیست؟ استقلال واژه‌ها از یکدیگر
9- رعایت نکردن فاصله‌ی میان واژه‌ای باعث ... : بدخوانی و بدفهمی مطالب می‌شود.
10- فاصله‌ی بین واژه‌های یک متن، تقریباً چند برابر فاصله‌ی حرف‌های یک واژه است؟ دوبرابر
درس هشتم  - جمله‌های ساده و اجزای آن
دانستنی‌های درس
1- جمله‌ی مستقل چند نوع است؟ دو نوع
2- تعداد اجزای جمله را کدام قسمت جمله تعیین می‌کند؟ فعل
3- در جمله‌های ساده تعداد اجزای اصلی جمله چند جزء است؟ حداقل دو و حداکثر چهار جزء
4- «کبوتر دانه برمی‌چیند.» جمله‌ی چند جزئی است؟ سه جزئی
5- وقتی نهاد ... باشد، می‌توان آن را حذف کرد. ضمیر
6- اجزای جمله‌های دو جزئی با فعل ناگذر چیست؟ نهاد و گزاره
7- در کدام جمله نهاد حذف شدنی نیست؟ «آن‌ها دیر آمدند/ ما آن جا بودیم / گل شکفت» : گل شکفت
8- در جمله‌های سه جزئی فعل جمله چگونه است؟ گذر
9- جمله‌هایی سه جزئی چند نوع‌اند؟ سه نوع
10- جمله‌ی «پرچم علم و دانش را برافرازیم» چه جمله‌ای است؟ سه جزئی با مفعول
11- کدام یک از این مصدرها جمله‌ی سه جزئی نمی‌سازد؟ «چشیدن، آزمودن، ایستادن» ایستادن
12- کدام مصدر با حرف اضافه‌ی (به) به کار نمی‌رود؟ «جنگیدن، گرویدن، نگریستن» جنگیدن
13- جمله‌های چهارجزئی گذرا چند نوع است؟ چهار نوع
14- جمله‌ی «کتاب‌ها را از کتاب فروشی خریدی؟» چند جزئی است؟ چهار جزئی یا مفعول و متمم
15- جمله‌ی «ایشان از دوستان ما بودند.» چند جزئی است؟ سه جزئی
16- جمله‌ی «حافظ خودش را رند می‌داند.» چند جزئی است؟ اجزای آن چیست؟ چهارجزئی با مفعول و مسند.
17- جمله‌های استثنایی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ دو دسته
18- «کشیده می‌شوم» مجهول چه فعلی است؟ می‌کشم
19- «گزاره» در کدام نوع جمله بدون فعل است؟ جمله‌ی استثنایی
20- «شیوه‌ی ‌بلاغی» چیست؟ جابه‌جایی ‌اجزای کلام به تشخیص نویسنده

درس نهم  - نامطابق‌های املایی
دانستنی‌های درس
1- ترکیب و تلفظ واج‌ها در هر زبان تابع چیست؟ دستگاه آوایی
2- زبان نوشتار به‌طور طبیعی معادل و مطابق است با ... : زبان گفتار
3- کدام زبان است که سریع‌تر و بیش‌تر تغییر می‌کند؟ زبان گفتار
4- کدام واژه «واو معدوله» دارد؟ «خونین، خوب، خواهر» : خواهر
5- اگر واج / ن / بدون فاصله قبل از واج / ب / بیاید، به چه واجی تبدیل می‌شود؟ (م)
6- واژه‌ی‌متفاوت کدام واژه است؟ «ماست‌بند، بدکار، درست‌کار» بدکار
7- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «سطوت سلطنت، فراق ملک، جبّه‌ی حبری رنگ» فراغ ملک
8- هرگاه واج / ج / قبل از واج / ت / بیاید، به چه واجی تبدیل می‌شود؟ ش
9- هدف‌از درس‌املاءچیست؟مطابق‌کردن زبان ملفوظ با زبان مکتوب
10- تبدیل واج / ن / به واج / ب / در زبان عربی چه نام دارد؟ ابدال
درس دهم
بازگردانی
دانستنی‌های درس
1- «بازگردانی» در شعر و نثر به چه معنی است؟ امروزی کردن شعر یا نثر
2- در «بازگردانی» شعر ونثر چند عامل مهم وجود دارد که باید رعایت شود؟ چهار عامل
3- مقصود از «امروزی کردن نوشته‌های قدیم» چیست؟ مقصود آن است که محتوا و پیام به زبانی ساده و قابل فهم مطرح شود.
4- کدام واژه در عبارت «او سعی می‌کند کارهای خود را موجح جلوه دهد». نادرست نوشته ده است؟ موجه
5- هدف‌از«بازگردانی» چیست؟ تبدیل زبان کهن به زبان معیار امروز
6- در بازگردانی برخی از کاربردهای دستور تاریخی چه تغییری می‌کنند؟ معادل‌سازی می‌شوند.
7- مضمون اصلی نوشته‌ی کهن در «بازگردانی» به چه صورت در می‌آید؟ مضمون اصلی نوشته‌ باشد به خوبی منتقل شود.
8- املای درست واژه‌های «خواروبار، بازدید کننده‌گان،‌ازدهام» چگونه است؟ خواربار، بازدیدکنندگان، ازدحام
9- کتاب«قصه‌های خوب برای بچّه‌های خوب» اثر کیست؟ مهدی آذریزدی
10- املای کدام واژه درست است؟ «بهبوحه، وحله، هرس‌کردن» هرس کردن
درس  یا زدهم
نظام معنایی زبان
دانستنی‌های درس
1- «معناشناسی» چیست؟ کوشش برای پی‌بردن به این نکته است که اهل زبان چگونه منظور یک دیگر را می‌فهمند.
2- کدام سطح زبان‌شناسی است که واژه‌ای را «مهمل» و واژه‌ای دیگر را «مستعمل» می‌خواند؟ معناشناسی
3- جمله‌ی«دیروز لباس به‌شما می‌آمد.» چرا آشناو معنی‌دار است؟ معنای آن به رابطه‌ی هم‌نشینی فعل با متمم مربوط می‌شود.
4- هر عنصر زبانی دارای چند «معنا» است؟ دو معنا
5- معنای غیرمستقیمی هر عنصر زبانی چگونه استنباط می‌شود؟ از هم‌نشینی آن عنصر زبانی با عناصر دیگر
6- معنای‌مستقیم«عنصر زبانی»چیست؟ معنای‌روشن ومشخص آن
7- برخی کلمات نمی‌توانند خود را بشناسند، لازم است که در ... قرار بگیرند. زنجیره‌ی سخن
8- درگذرزمان‌برای«واژه‌ها»چندوضعیت پیش‌می‌آید؟چهاروضعیت
9- واژه‌های جدید به چند شیوه ساخته می‌شوند؟ سه شیوه
10- «اگر دو یا چند واژه‌ی موجود در کنار هم قرار گیرند و با هم واژه‌ی جدید بسازند.» از کدام شیوه‌ی واژه‌سازی استفاده شده است؟ ترکیب
11- شیوه‌ی واژه‌سازی که با افزودن (وند) به واژه‌های موجود، واژه‌ای تازه می‌سازد، چه نام دارد؟ اشتقاق
12- کدام واژه از زبان فارسی امروز حذف نشده است؟ «هنجار، برگستوان، خوازه» : هنجار
13- کلماتی‌که در زبان‌عربی«تشدیدپایانی» دارند، در زبان فارسی چه زمانی «تشدید» می‌گیرند؟ هنگامی که بعد از آن‌ها مصوت بیاید.
14- کدام‌واژه‌نیازبه‌»تشدید»دارد؟«مصوت، قضات، فوق‌العاده»: مصوّت
15- کدام واژه با از دست‌دادن معنای پیشین خود،‌معنای جدید نگرفته است؟ «سوگند، شادی، سپر» : شادی
16- کدام واژه نیاز به «تشدید» دارد؟ «تسلیت، تهنیت، شفقت» هیچ‌کدام.
17- کدام واژه «علامت اختصاری» نیست؟ «سمت، هما، ساد» : ساد
18- آیا «واژه‌ها» معنای ثابت وهمیشگی دارند؟ خیر
19- علاوه بر معنای مشخص هر واژه، از چه طریق دیگر معنای واژه‌ها را پیدا می‌کنیم؟ از رابطه‌ی هم‌نشینی
20- «ساف» علامت‌اختصاری چیست؟ سازمان آزادی‌بخش فلسطین
درس دوازدهم
گروه اسمی
دانستنی‌های درس
1- «گروه اسمی» از چه اجزایی تشکیل شده است؟ از یک اسم به عنوان هسته و یک یا چند اسم به نام وابسته
2- کدام بخش «گروه اسمی» اجباری است؟ هسته
3- «وابسته‌های پیشین» اسم چند نوع‌اند؟ هشت نوع
4- القاب و عناوینی که بدون هیچ نشانه یا نقش نمایی پیش از اسم می‌آیند، چه نامیده می‌شوند؟ شاخص
5- «وابسته‌های پسین» چند نوع است؟ پنج نوع
6- در جمله‌ی «عمو جواد را بهتر از هر کس دیگر می‌شناختم.» کدام واژه «شاخص» است؟ عمو
7- کدام «وابسته‌ی پیشین» نیست؟ «صفت عالی، صفت مبهم، صفت بیانی» صفت بیانی
8- مقصود از «نقش تبعی» چیست؟ تابع گروه اسمی قبل از خود باشد.
9- چند «نقش تبعی» در گروه اسمی وجود دارد؟ سه
10- نقشی‌که «گروه اسمی‌قبل از خود را توضیح می‌دهد.» چیست؟ بدل
11- «جمع مکّسر» ؛ یعنی... : جمع برخی از کلمات عربی
12- کدام‌واژه‌نمی‌تواند(شاخص)باشد؟«مهندس، محمود، استاد»: محمود
13- در ترکیب «کتاب زبان فارسی» هسته کدام است؟ کتاب
14- شاخص ها چه نوع کلماتی هستند؟ اسم یا صفت
15- کدام «وابسته‌ی پسین» نیست؟ «نشانه‌های جمع، مضاف‌الیه، صفت اشاره» : صفت اشاره
16- اگر یک نقش در جمله دوبار تکرار شود، آن را چه می‌نامند؟ تکرار
17- کدام‌علامت ازنشانه‌های‌جمع درزبان‌عربی‌نیست؟ «ان، ون، ات» : ان
18- کدام علامت برای «تعدّد اسم» در فارسی به کار نمی‌رود؟ «یان، گان، ون» : ون
19- مفرد جمع‌های مکسّر «قلل، عباد، حکام» چیست؟ قلّه، عبد، حاکم.
20- جمع مکسّر «مکتوب» چیست؟ مکاتیب.
درس سیزدهم - آشنایی با نوشته‌های ادبی
دانستنی‌های درس
1- «نوشته‌ای که در آن با زبان وخیال واحساس شاعرانه، صحنه‌ای از طبیعت توصیف شود.» چه نوع نوشته‌ای است؟ نوشته‌ی ادبی
2- «نوشته‌های ادبی» چند ویژگی دارند؟ سه
3- نوشته‌های «ادبی ـ هنری» چه نوع نوشته‌ای است؟ سخنی است که با عناصر ادبی درآمیزد و شکلی هنری به خود بگیرد.
4- کاربرد «زبان» برای تبدیل یک نثر معمولی به نثر ادبی؛ یعنی چه ؟ به کار بردن واژگان و تعبیرهای مناسب و برگزیده در یک نوشته
5- چگونه می‌توان یک معنی و مفهوم را به گونه‌های مختلفی عرضه کرد؟ با به‌کارگیری آرایه‌های ادبی
6- در عبارت «دل آدمی باغچه‌ای پرغنچه است که با نسیم محبت باز می‌شود.» کدام دو واژه (مشبه‌به) است؟ باغچه، نسیم
7- کدام ترکیب«حس‌آمیزی»دارد؟ «نسیم محبت، صدای شکفتن، آغوش چمن»
8- در جمله‌ی «سینه با نسیم محبت شکفته می‌شود.» چه واژه‌ای (مجاز) است؟ سینه
9- جمله‌ی «دل‌های از غم شکافته با محبت شکفته می‌شوند.» چه آرایه‌ای دارد؟ جناس
10- کدام عامل هنری بیان، موجب تأثیر کلام و سخن می‌شود؟ طنز
11- «محبت‌دل رابه‌مهمانی‌شکفتن‌می‌برد.»چه‌آرایه‌ای دارد؟ تشخیص
12- کدام واژه‌ی مترادف «گردش کردن» تأثیر عاطفی و قدرت تصویر آفرینی بیشتری دارد؟ چمیدن
13- چه واژه‌ای در جمله‌ی «باغبان محبت که همیشه نگران پرپر شدن غنچه‌ها است ...» دارد؟ نگران
14- هرچه... نوشته ساده‌ترباشد ارزش... آن‌بیشترمی‌شود.زبان،هنری
15- عبارت «روی زرد دل با شکوفه‌های محبت گلگون می‌شود» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه
16- «هوا گرگ و میش بود» ؛ یعنی ... : صبح زود بود.
17- «صور خیال» چه آرایه‌هایی را شامل می‌شود؟ تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه
درس چهاردهم - گروه اسمی
دانستنی‌های درس
1- «گروه اسمی» از چند بخش تشکیل شده است؟ دو بخش
2- آیا «وابسته‌ی گروه اسمی» می‌تواند وابسته‌ای داشته باشد؟ آری
3- کدام «وابسته‌ی وابسته» نیست؟ «ممیز، صفت صفت، متمم فعل»: متمم فعل
4- اسمی که برای شمارش، تعداد، اندازه و وزن موصوف میان عدد و معدود قرار می‌گیرد، چه نام دارد؟ توضیح برای برخی از صفت‌هاست.
5- «ممیّزها» به چند گروه کلی تقسیم می‌شوند؟ دو گروه
6- کدام ترکیب ممیز ندارد؟ «دو طاقه پارچه، دو کتاب، دو دست استکان». دو کتاب
7- کدام واحد شمارش درست نیست؟ «یک تخته فرش، یک دست میزو صندلی، یک توپ پارچه» : یک تخته فرش
8- «صفت صفت» یعنی چه ؟ توضیح برای برخی از صفت‌هاست.
9- کدام ترکیب (صفت صفت) ندارد؟ «لباس آبی سیر، رنگ سفید شیری، کیف پسر همسایه» : کیف پسر همسایه
10- «متمم» چیست؟ گروه اسمی که پس از حرف اضافه می‌آید.
درس پانزدهم - طنز پردازی
دانستنی‌های درس
1- «طنز» چیست؟ بیانی غیر متعارف.‌خنده‌آور با بزرگ‌نمایی کاستی‌ها و زشتی‌ها که قصد اصلاح دارد.
2- اساس تمام شیوه‌های بیان طنز بر چه استوار است؟ برهم زدن عادت‌ها
3- بهره‌گیری از کدام فرهنگ بر قدرت طنز می‌افزاید؟ فرهنگ غنی عامه
4- کدام شاعر شهرت «طنز سرایی» دارد؟ «سنایی، انوری، عبید زاکانی» : عبیدزاکانی
5- «فرهنگ‌عامه» شامل چه بخش‌هایی است؟ ضرب‌المثل‌ها، کنایات و واژگان عامیانه
6- «برهم‌زدن عادت‌ها» یعنی چه؟ بزرگ‌نمایی و اغراق در توصیف چهره‌ها و حالات و خصایص انسانی
7- «نقیضه‌پردازی» به چه معنی است؟ تقلید از آثار ادبی
8- چه کسانی از «فرهنگ عامه» به خوبی در طنز بهره‌برداری کرده‌اند؟ جمال‌زاده، دهخدا
9- «مفاد» ؛ یعنی ... : آن چه از یک متن برداشت می‌شود.
10- یکی‌از راه‌های‌ساخت‌طنز...یک‌موضوع یا ماجراست. کش‌دار کردن
درس شانزدهم - ساختمان واژه
دانستنی‌های درس
1- «واژه‌ها» با توجه به تکواژهای تشکیل‌دهنده‌ی آن، به چند نوع تقسیم می‌شوند؟ دو نوع
2- واژه‌های غیرساده، چند نوع‌اند؟ سه نوع
3- کدام واژه «ساده» نیست؟ «رفتن، گوسفند، گنجشک» : رفتن
4- «واژه‌ی مرکب» از چه قسمت‌هایی ساخته شده است؟ از دو تکواژ آزاد یا بیش‌تر تشکیل شده است.
5- اگر واژه‌ای از «یک تکواژ آزاد+ یک یا چند وند» ساخته شود، چه نوع واژه‌ای ساخته است؟ مشتق
6- کدام واژه «مرکّب» نیست؟ «یک رنگ، بهاره، چهارراه» : بهاره
7- کدام‌واژه«مشتق»نیست؟ «دردمند، هیچ‌کاره، کمانک» : هیچ‌کاره
8- کدام واژه «مشتق ـ مرکّب» نیست؟ حلقه به گوش، نوجوانی، دانشمند» : دانشمند.
9- هر واژه چند «تکیه» دارد؟ یک تکیه
10- اگر واژه‌ای همراه (وند) بیاید و واژه‌ی مشتق بسازد، چند تکیه خواهد داشت؟ یک تکیه
11- ترکیب کدام واژه‌ی مرکّب با بقیه فرق دارد؟ «گل خانه، چوب لباس، هواپیما» : هواپیما
12- ترکیب کدام صفت با بقیه متفاوت است؟ «خودخواه، چادرنشین، وطن‌خواه» : خودخواه
13- اگر «صورت گفتار کلمه‌ای تغییر کند، اما شکل نوشتار ثابت بماند.» این دگرگونی را چه می‌نامند؟ فرآیندهای واجی
14- «شکل نوشتار و شکل گفتار» کدام واژه یک‌سان است؟ «قندشکن، قلم‌دان، زودتر» : قلم دان
15- «فرآیندهای واجی» در چند شکل پدید می‌آیند؟ چهار شکل
16- شکل‌های مختلف «فرایندهای واجی» را نام ببرید. کاهش، ‌افزایش، ابدال،‌ادغام
17- اگر بتوان در میان دو تکواژ، تکواژ دیگری قرار داد نشان چیست؟ نشان این است که تکواژها از هم جدا هستند.
18- «وند» در واژه‌ی «مردانه» چه نوع «وندی» است؟ اشتقاقی
19- «مضاف و مضاف‌الیه» اگر تشکیل یک کلمه بدهند چند «تکیه» می‌گیرند؟ یک تکیه
20- واژه‌های «نزدیک‌بین، دیریاب، زودرس» از چه بخش‌هایی ترکیب شده‌اند؟ صفت + بن مضارع
درس هفدهم - کلمات دخیل در املای فارسی
دانستنی‌های درس
1- مفهوم کلمات «دخیل» چیست؟ کلماتی که فارسی نیستند و از زبان‌های دیگر وارد زبان فارسی شده‌اند.
2- جمله‌ی «استعمال‌دخانیات ممنوع» چند کلمه‌ی «دخیل» عربی دارد؟ چهار کلمه
3- کلمات «دخیل» عربی در زبان فارسی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ دو دسته
4- کدام کلمه‌ی دخیل، از بقیه متفاوت است؟ «نشر، نسبتاً، تصحیح» : نسبتاً
5- نشانه‌های خاص زبان عربی چیست؟ حروف جاره، تنوین، ال
6- اصطلاح «جارومجرور» یعنی ... : کلماتی که از یک حرف و یک اسم تشکیل شده‌اند.
7- کلمات «تنوین‌دار» عربی در زبان فارسی چه نقشی می‌گیرند؟ قید
8- «ال» در زبان عربی در چه صورتی تلفظ نمی‌شود؟ اگر کلمه با حروف قمری آغاز شود.
9- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «عقرب جراره، طیلسان آبی، غایت‌القسوای مقصود» : غایب‌القصوی
10- کلمات عربی از مقوله‌ی «اعلام و اشخاص» در زبان فارسی در کدام نقش کاربرد دارند؟ اسم یا صفت
درس هیجدهم - مرجع‌شناسی
دانستنی‌های درس
1- برای انجام دادن هر گونه پژوهش باید ... : منابع را بشناسیم.
2- کتاب‌هایی که «حاوی زبده‌ای از همه‌ی رشته‌های علوم انسانی یا رشته‌ای معین» هستند، چیست؟ دایرة‌المعارف‌ها
3- اولین «دایرة‌المعارف‌ها» در کدام کشورها نوشته‌شد؟ چین و ایران
4- کدام کتاب نوعی «دایرةالمعارف چنددانشی» نیست؟ «لغت فرس اسدی،جامع‌العلوم رازی،رسایل اخوان‌الصفا» : لغت فرس اسدی
5- تألیف دایرةالمعارف‌ها به شیوه ی نوین از چه قرنی و در کجا رواج یافت؟ هفدهم، اروپا
6- نخستین دایرة‌المعارف فارسی چه بود؟ ترجمه‌ی دایرةالمعارف اسلام
7- تألیف‌دایرةالمعارف درایران ازچه‌زمانی‌آغازشد؟حدود پنجاه سال پیش
8- «دایرةالمعارف فارسی» به سرپرستی چه کسی و در چند مجلّد چاپ شد؟ دکتر غلامحسین مصاحب، سه جلد.
9- کار تدوین «دانش‌نامه‌ی ایران و اسلام» زیر نظر چه کسی شروع شد؟ احسان یار شاطر
10- ویژگی‌های «دایرة‌المعارف فارسی» چه بود؟ انتخاب واژگان فارسی، دقت علمی، نوجویی و ابتکار
11- شرح‌داده‌شده مربوط‌به کدام‌کتاب‌است؟«درسال1362 کار تدوین وتألیف آن از حرف «ب» آغاز شد.» دانش‌نامه‌ی جهان اسلام
12- نویسنده‌ی کتاب «تاریخ و حال ایران» کیست؟ مهدی بامداد
13- «فهرست کتاب‌های چاپی فارسی» تألیف کیست؟ خان بابامشار
14- ماهنامه‌ی‌وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که هر ماه فهرست کامل مقالات و کتاب‌های تازه در آن منتشر می‌شود، چیست؟ نمایه
15- «فهرست‌مقالات‌فارسی»ازکیست وچندجلداست؟ایرج‌افشار،پنج
16- کدام‌یک‌«ازمنافع‌دیداری وشنیداری» نیست؟ «میکروفیلم، فیش، عکس و اسلاید» : فیش
17- شیوه‌ی‌تنظیم«فهرست مقالات فارسی» چگونه است؟ موضوعی
18- چه منابعی در سال‌های اخیر بیش از همه بر روند تحقیقات اثر گذاشته است؟ منابع رایانه‌ای
19- «فهرست‌ها» از کدام‌گروه کتاب‌های‌مرجع هستند؟ منابع فرعی
20- جدیدترین‌روش‌ذخیره‌سازی داده‌ها چیست؟ ذخیره‌سازی‌نوری
درس نوزدهم - ساخمان واژه
دانستنی‌های درس
1- «وندها» از نظر قرارگرفتن در ساختمان واژه، به چند نوع تقسیم می‌شوند؟ سه نوع
2- نام دیگر «تکواژ آزاد و تکواژ پیوسته» چیست؟ پایه و وند
3- ساخت کدام‌ صفت مانند بقیه نیست؟‌«نامعلوم، ناگوار، ‌نامناسب» : ناگوار
4- کدام‌واژه ازترکیب«پیشوند+اسم» ساخته نشده است؟ «نادرست، نافرمان، ناامید». نادرست
5- کدام صفت (بن فعل) ندارد؟ «ناشناس، نایاب،‌ناکام» ناکام
6- واژه‌هایی که به (‍ه ـ ه) ختم می‌شوند هنگام اتصال پسوند (ی) به آن اسم، به چه شکلی در می‌آیند؟ گی
7- از واژه‌های داده شده، کدام یک تعبیری دوگانه ندارد؟ «قصابی، بخاری، خانگی» خانگی
8- تکواژپایه‌درکدام گزینه عربی نیست؟‌«مرغوبیت، خوبیت، جمعیت»: خوبیت
9- «خریدار» چه نوع کلمه‌ای است؟ صفت
10- از بین کلمات داده شده، کدام صفت نیست؟ «دیدار، خواستار، گرفتار» : دیدار (اسم) است.
11- «بن ماضی +ه» چه صفتی می‌سازد؟ مفعولی
12- کدام ساخت با بقیه فرق دارد؟ «خنده، پایه، ناله» پایه
13- «خزنده» چه نوع صفتی است؟ فاعلی
14- پسوند (دان) در کدام واژه با بقیه فرق دارد؟ «نمکدان، چینه‌دان، نادان» : نادان
15- کدام واژه صفت نیست؟ «رنگین، نگین، زرین» : نگین
16- ساخت دستوری کدام واژه با بقیه فرق دارد؟ «شرمگین، سنگین، غمگین» : سنگین
17- «فرآیند کاهش واجی» چیست؟ حذف برخی از واج‌ها در طول زمان
18- کدام واژه «صفت شغلی» نیست؟ آهنگر، آرایشگر، لنگر» لنگر
19- وقتی آخرین واج یک هجا (چهار واجی) باشد واج / ت / و / د / در زنجیره‌ی گفتار چه می‌شود؟ حذف می‌شود.
20- کدام کلمه (پسوند) ندارد؟ «افسرده، تهرانی، ناشناس» ناشناس
درس بیستم -  نقش‌های زبانی
دانستنی‌های درس
1- نقش‌های اساسی‌تر زبان چند نوع‌اند؟ چهار نوع
2- اساسی‌ترین نقش زبان ... : ایجاد ارتباط در میان یک جامعه‌ی زبانی است.
3- «محمل اندیشه بودن زبان» به چه معنی است؟ بدون زبان، نمی‌توان به تفکر و اندیشه پرداخت.
4- در عبارت «راستی، فردا کلاس ادبیات دیرتر شروع می‌شود.» کدام‌یک از نقش‌های زبان بیان شده است؟ ایجاد ارتباط
5- کدام واژه مفهومی «انتزاعی» نیست؟ «کاشتن، رشدکردن، انسان»: انسان، مفهومی عام است.
6- مفاهیم عام و مفاهیم انتزاعی چگونه برای ما فراهم می‌شوند؟ از طریق زبان
7- اصطلاح«حدیث‌نفس»به‌چه معنی است؟ درباره‌ی خود سخن گفتن.
8- چه زمانی نقش‌های مختلف زبان را می‌آموزیم؟ در کودکی همراه با خود زبان
9- اصول و ضوابط آفرینش ادبی جزء ... : نظام زبان نیستند.
10- ساخت‌های صوری زبان را نام ببرید؟ صرفی، آوایی، نحوی
11- «هدف از هر ارتباط زبانی» چیست؟ انتقال اطلاع به دیگران
12- با تکیه بر کدام عامل درباره‌ی جمله‌ی (درخت انسان می‌کارد.) می‌گوییم این حکم صادق نیست؟ با تکیه بر زبان
13- شاعر کدام دو ساخت را بر مجموعه‌ی ساخت‌های آوایی فارسی افزوده است؟ وزن، قافیه
14- برای درک و فهم درستی از آفریده‌های ادبی چه باید کرد؟ از فنون و علوم و سنت‌های ادبی یاری گرفت.
15- برای آسان شدن تلفظ میان دو واژه‌ی (مو) و (کوتاه) چه می‌کنیم؟ یک صامت اضافه می‌کنیم.
درس بیست و یک وبیست ودو - کلمات دخیل / ساختمان واژه
دانستنی‌های درس
1- کدام ترکیب غلط املایی دارد؟ «قیه و فریاد،‌عتاب و خطاب، مواحب خداداد» : مواهب خداداد
2- املای «اصطلاحات علمی عربی» که جزئی از زبان فارسی شده است، چگونه است؟ شکل املا (قالبی) است، در قالب رسم‌الخط عربی باید نوشته شود.
3- کدام واژه‌ی غیرساده در شمار صفت های مشترک با قید نیست؟ «هنرور، ناخواسته، شجاعانه» : هنرور
4- برای تشخیص (اسم وصفت) در واژه‌های غیرساده، چه باید کرد؟ باید به کاربرد آن‌ها در جمله‌ توجه کرد.
5- کدام ترکیب غلط املایی ندارد؟ «رمز حویت، ایجاذ مخل، مالیات مستغلات». مالیات مستغلات
6- بخش مهمی از واژه‌های مورد نیاز در زبان فارسی چگونه تأمین می‌شود؟ از راه مرکب‌سازی و مشتق‌سازی
7- به چند شکل واژه‌ی «مشتق ـ مرکب» ساخته می‌شود؟ دو شکل
8- واژه‌ی «مشتق ـ مرکب) چگونه ساخته می شود؟ واژه مشتق + تکواژ آزاد
9- «ادغام» چیست؟ یکی‌شدن دو حرف هم‌جنس به دلیل نزدیکی به‌هم
10- در کدام واژه نمی‌تواند «ادغام» انجام شود؟ «کبود ده، زودتر، قلم‌دان» : قلم دان
11- کدام واژه‌ی «مشتق» بیش از یک (وند) دارد؟ «ناراحتی، مرگ و میر، قدم به قدم» : ناراحتی
12- کدام واژه (صفت مرکب + وند) است؟ «ناجوان‌مرد، کارشناسی، داد و ستد» : کارشناسی
13- ادغام در کدام واژه فقط در «زبان گفتار» نیست؟ «شپره، بلند تر، تب‌بر» : سپره
14- کدام ترکیب عربی در فارسی مطابق با رسم‌الخط واملای زبان عربی نوشته نشده است؟ «المؤمن مرآت المؤمن، نغوذ بالله» : المومن مرآت المؤمن
15- یکی از ویژگی‌های زبان و ادب فارسی این است که ... : با آیات و احادیث و معارف اسلامی در هم آمیخته است.

                      پا یان

نگاهی به جامعه شناسی شعرشاملو

نگاهی به جامعه شناسی شعرشاملو                                                                                                                   اسماعیل گنجه ای - مدرّس دانشگاه

آغازسخن:

 شاعراصیل درخارج ازچهارچوب زمان ومکان خودنمی تواندوجودداشته باشد،اگربه زمان ومکان خودوفادارباشدونماینده ی صمیمی نسل خودوانسان هایی که درکنارش زندگی می کنند باشد،بدون تردید به زمان ها ومکان ها ی دیگرتعلّق خواهدداشت وازهمین طریق است که شعراونیزفرصت جاودانگی پیدا می کندوشاعربَدَل ،تنها به شهرتی که درنتیجه ی کلی بافی خودوفهم مردمی غیرشاعروشعرنشناس به دست آورده است،اکتفامی کند،ولی زمان که درگذراست،پرویزنی است که ازآن فقط ذرات پاک اصیل می گذرندوتنهاانگل هاوآشغال ها می مانند تا دستی نامر‌ئی آنهارابه گوشه ای بریزدوبه فراموشی بسپارد.شاملوازآن گونه شاعرانی است که نسبت به شاعران هم سن وسالش ،ذرات بیشتری ازمخلوقاتش اذن

دخول ازپرویزن زمان رامی یابند.

چکیده:

ازدستهای گرم تو

   کودکان توأمان آغوش خویش

     سخن ها  می توانم گفت 

             غم نان اگربگذارد... آیدا,درخت وخنجروخاطره,غزلی درنتوانستن,ص78)

شعرشاملو،بیوگرافی اجتماع ماست درجهان شعرونیزبیوگرافی خوداوست باتمام فرازونشیب ها،باتمام دوستی هاودشمنی ها،امیدهاویأس ها،عشق هاوقهرها،آغازوپایان های مجدّدش.

شاملوشعرخودرادراختیارانسان گذارده است؛انسانی که فقط درتمامیّت قالب انسانی خودمی گنجدوازهرنوع مرام یادسته بندی تهدیدکننده گریزان است،هیچ کدام ازشاعران هم سنّ وسال شاملوچون اوبه صافی وپاکی زبان ،این همه اهمیّت نداده است وهیچ کدام این همه متجددّانه ومجدّانه ازبرکت ونعمت واژه ها،آن هم درقالب محتوای آزادی وآزادگی،بهره مندنشده است،اغلب زمینه های اصلی شعرشاملوعواطف ناشی ازتأثّرات اجتماعی است،امّامحوراصلی تمام این عواطف ،اجتماع ومردم است.

شعرشاملودرقلب معرکه ی زندگی حضورداردونبض شعراو،نبض اجتماع است وشعراوصدای ضربه های یک زندگی اجتماعی:

                  من آن خاکسترسردم که درمن

                 شعله ی همه ی عصیان هاست،

                  من آن دریای آرامم که درمن

                   فریادهمه ی توفان هاست ،

                  من آن سرداب تاریکم که درمن

                 آتش همه ی ایمان هاست.   (هوای تازه ،شبانه  ص134)

شاملودرشعرهایش به اقتضای زمان ودردهای جامعه ،سخن می گویدودردوران شاعری خودبه آنچه خودتعهّدورسالت هنرمندمی داندوفادارمانده است وکمترشعری ازاومی بینیم که رگه هایی ازاین تعهّد درآن نباشد:

ای کاش می توانستم

خون رگان خودرا

من

قطره

قطره

قطره 

بگریم

تا باورم کنند

ای کاش می توانستم

برشانه های خودبنشانم

این خلق بی شمار را

گردحباب خاک بگردانم

تابادو چشم خویش ببینندکه خورشیدشان کجاست

ور باورم کنند

ای کاش می توانستم    (مرثیه های خاک،ص23-24)

درشعرهوای تازه،سرودپیروزی ومرثیه ی شکست ،باهم خوانده می شود،شاعرتاریکی کوچه های شبانه راهمراه باعشقی که خنجردرتنش نشسته است،وصف می کند؛دربخشی ازاین شعر،مسُولیّت اجتماعی شاعران رایادآوری می کندودرواقع می خواهدتأثیرشعرراازاطاق های دربسته فراترببردوحتی آن رابه جای مته به کار گیرد،آحادشعراوهمه ی مردم اند،الگوی شعرشاعرامروز"زندگی "است.

موضوع شعر شاعرپیشین

اززندگی نبود

درآسمان خشک خیالش ,او

جزباشراب ویارنمی کردگفت وگو

اودرخیال بود شب وروز

دردام گیس مضحک معشوقه پای بند,

حال آن که دیگران

دستی به جام باده ودستی به زلف یار

مستانه درزمین خدا نعره می زدند...(هوای تازه,شعری که زندگی است ,ص82)

برای شاملو,آزادی درمفهوم انسانی ,سرچشمه ی همه ی خیرهاوزیبایی هاست,غیبت آزادی,غیبت انسان است:

پروازبرای انسان

جهان عبوس رابه قواره ی همّت خودبریدن است...

نقدونظر به شعر شاملو

نگاهی به جامعه شناسی شعرشاملو                                                                                                                   اسماعیل گنجه ای - مدرّس دانشگاه

آغازسخن:

 شاعراصیل درخارج ازچهارچوب زمان ومکان خودنمی تواندوجودداشته باشد،اگربه زمان ومکان خودوفادارباشدونماینده ی صمیمی نسل خودوانسان هایی که درکنارش زندگی می کنند باشد،بدون تردید به زمان ها ومکان ها ی دیگرتعلّق خواهدداشت وازهمین طریق است که شعراونیزفرصت جاودانگی پیدا می کندوشاعربَدَل ،تنها به شهرتی که درنتیجه ی کلی بافی خودوفهم مردمی غیرشاعروشعرنشناس به دست آورده است،اکتفامی کند،ولی زمان که درگذراست،پرویزنی است که ازآن فقط ذرات پاک اصیل می گذرندوتنهاانگل هاوآشغال ها می مانند تا دستی نامر‌ئی آنهارابه گوشه ای بریزدوبه فراموشی بسپارد.شاملوازآن گونه شاعرانی است که نسبت به شاعران هم سن وسالش ،ذرات بیشتری ازمخلوقاتش اذن

دخول ازپرویزن زمان رامی یابند.

چکیده:

ازدستهای گرم تو

   کودکان توأمان آغوش خویش

     سخن ها  می توانم گفت 

             غم نان اگربگذارد... آیدا,درخت وخنجروخاطره,غزلی درنتوانستن,ص78)

شعرشاملو،بیوگرافی اجتماع ماست درجهان شعرونیزبیوگرافی خوداوست باتمام فرازونشیب ها،باتمام دوستی هاودشمنی ها،امیدهاویأس ها،عشق هاوقهرها،آغازوپایان های مجدّدش.

شاملوشعرخودرادراختیارانسان گذارده است؛انسانی که فقط درتمامیّت قالب انسانی خودمی گنجدوازهرنوع مرام یادسته بندی تهدیدکننده گریزان است،هیچ کدام ازشاعران هم سنّ وسال شاملوچون اوبه صافی وپاکی زبان ،این همه اهمیّت نداده است وهیچ کدام این همه متجددّانه ومجدّانه ازبرکت ونعمت واژه ها،آن هم درقالب محتوای آزادی وآزادگی،بهره مندنشده است،اغلب زمینه های اصلی شعرشاملوعواطف ناشی ازتأثّرات اجتماعی است،امّامحوراصلی تمام این عواطف ،اجتماع ومردم است.

شعرشاملودرقلب معرکه ی زندگی حضورداردونبض شعراو،نبض اجتماع است وشعراوصدای ضربه های یک زندگی اجتماعی:

                  من آن خاکسترسردم که درمن

                 شعله ی همه ی عصیان هاست،

                  من آن دریای آرامم که درمن

                   فریادهمه ی توفان هاست ،

                  من آن سرداب تاریکم که درمن

                 آتش همه ی ایمان هاست.   (هوای تازه ،شبانه  ص134)

شاملودرشعرهایش به اقتضای زمان ودردهای جامعه ،سخن می گویدودردوران شاعری خودبه آنچه خودتعهّدورسالت هنرمندمی داندوفادارمانده است وکمترشعری ازاومی بینیم که رگه هایی ازاین تعهّد درآن نباشد:

ای کاش می توانستم

خون رگان خودرا

من

قطره

قطره

قطره 

بگریم

تا باورم کنند

ای کاش می توانستم

برشانه های خودبنشانم

این خلق بی شمار را

گردحباب خاک بگردانم

تابادو چشم خویش ببینندکه خورشیدشان کجاست

ور باورم کنند

ای کاش می توانستم    (مرثیه های خاک،ص23-24)

درشعرهوای تازه،سرودپیروزی ومرثیه ی شکست ،باهم خوانده می شود،شاعرتاریکی کوچه های شبانه راهمراه باعشقی که خنجردرتنش نشسته است،وصف می کند؛دربخشی ازاین شعر،مسُولیّت اجتماعی شاعران رایادآوری می کندودرواقع می خواهدتأثیرشعرراازاطاق های دربسته فراترببردوحتی آن رابه جای مته به کار گیرد،آحادشعراوهمه ی مردم اند،الگوی شعرشاعرامروز"زندگی "است.

موضوع شعر شاعرپیشین

اززندگی نبود

درآسمان خشک خیالش ,او

جزباشراب ویارنمی کردگفت وگو

اودرخیال بود شب وروز

دردام گیس مضحک معشوقه پای بند,

حال آن که دیگران

دستی به جام باده ودستی به زلف یار

مستانه درزمین خدا نعره می زدند...(هوای تازه,شعری که زندگی است ,ص82)

برای شاملو,آزادی درمفهوم انسانی ,سرچشمه ی همه ی خیرهاوزیبایی هاست,غیبت آزادی,غیبت انسان است:

پروازبرای انسان

جهان عبوس رابه قواره ی همّت خودبریدن است...

تاریخچه معلمی

1-       به طور اجمالی  تاریخ معلّمی ،رشته،آثاروامتیازات خود را معرفی کنید:

 

الهی سینه ای ده آتش افروز      در آن سینه دلی وآن دل همه سوز

 با نام خدا وبا تبریک سال جدید وبا سپاس ازاینکه این فرصت را برای بنده ارزانی داشتید تا به سوالات مطرح شده به قدر وسع خود م پاسخ بدهم، اگر بزرگان قصور وفتوری در لفظ و سخنان بنده ملاحظه کردند  به حکم  "اذا مرّوا باللّغو مرّوا کراماٌ"  رفتارخواهند کرد.

من در سال 1365 وارد تربیت  معلم شدم،در آن زمان تربیت معلم کنکور جداگانه ای داشت ،مثل امروز نبود،پس ازاتمام دو سال تحصیل درآن جا ، بلافاصله در دانشگاه پیام نوردر رشته ادبیات فارسی  قبول شدم، در حین تحصیل در دانشگاه ،در مدارس ابتدایی اطراف  تبریز مشغول خدمت بودم ،تا این که پس از اتمام دوره ی لیسانس در سال 1372 دردبیرستان به تدریس پرداختم ،عطش ادامه ی تحصیل هر روز شدت می یافت ،دایم این شعر متنبّی را با خود زمزمه می کردم: 

اذا غامرتَ فی شرف ٍ مروم ٍ              فلا تقنع بما دون النّجوم ِ

فطعم  الموتِ فی امر ٍ حقیرٍ               کطعمِ الموتِ فی امرٍعظیم   (1)

تا این که درسال 74 در آزمون کارشناسی ارشد پذیرفته شدم ودر پژوهشگاه علوم انسانی به تحصیل ادامه دادم ودر سال 77 از مؤسسه ی مذکور فارغ التحصیل شدم ،هم اکنون با سابقه ی 25 سال  در دبیرستان های تبریزمشغول انجام وظیفه هستم  ودر برخی مؤسسات آموزش عالی به صورت حق التدریس همکاری دارم،در تمام مقاطع تحصیلی رشته ی زبان وادبیات فارسی را ادامه داده ام،آثار قابل توجه وبه درد بخوری ندارم ،تصحیح مثنوی انتها نامه ی سلطان ولد (فرزند مولانای بزرگ)،مقاله ی نقد شعر وشاعری معاصر تحت عنوان : نقد ها را بود آیا که عیاری گیرند؟،" تأ ملّی برواژه ی گِل " در درس منصور حلّاج ،جامعه شناسی شعر شاملو ،طلوع شمس در آسمان قونیه ،تحلیل عارفانه ی مولانا از قیام عاشورا،ترجمه ی چند شعر از شاعران بزرگ اروپایی (وردزورث، ادگار آلن پو ،ویلیام باتلر، تی اس الیوت  و...) (2)

امتیازات خاصی ندارم که وجه تمایز بنده ازدیگران شود،جز اینکه در دوره ی   لیسانس چند ترم دانشجوی ممتاز شد م واز پرداخت شهریه معاف شدم وهمچنین در مقطع فوق لیسانس دانشجوی ممتازی بودم واستادان بنده ازجمله آقای دکتر پورنامداریان ازجهت علمی، ارادت خاصی  به حقیر داشتند وپیوسته آرزوی شان ادامه ی تحصیل بنده درمقطع دکتری بود،متأسفانه تا به امروز این امر محققّ نشده تا خدا چه خواهد.

"اگر به زلف دراز تو د ست ما نرسد    گناه بخت پریشان ودست کوته ماست"(3)

2-       معلّم موفق را چگونه تعریف می کنید؟

به نظرم کسی است که اولاٌ هم یاد بدهد هم یاد بگیرد، به این مفهوم که هرگز خودرا بی نیاز ازمطالعه و آموختن نبیند ،پیوسته در طلب علم باشد،به قول فرزانه ی طوس:

 ز هر دانشی چون سخن بشنوی       زآموختن یک زمان نغنوی

ثانیاٌ مطالعاتش بروز باشدتا بتواند سؤالات نسل امروز را پاسخگو باشد.ثالثاٌ  نقد پذیر باشد واز نقد وانتقاد نهراسد چون نقد محک و جوهر  آموزش است، به قول شیخ شیراز :"متکلّم را تا کسی عیب نگیرد ، سخنش  صلاح  نپذ یرد." ( 4) این سخن مربوط به قرن هفتم است ، در حالی که در برنامه های آموزشی ما جایش خالی است.

3-       ویژگی های بایسته ی دبیر ادبیات چیست؟

اولاًعاشق باشد به مفهوم عشق لاهوتی یا به تعبیری دیگرد یوانه،دیوانه از جنسی که افلاطون آن را نتیجه نیروی  زیبایی به نام عشق می داند  ثانیاً ذوق ادبی دراو درونی شده باشد، شعر وهنر اگر وسیله ی ارتزاق واقع شد ضایع است وبنیاد بر انداز.ذوق وروح وشعور ادبی رادرخود باور کند،اگر معلّم ادبیات هنر مند و باخبراز روح شعر باشد نمی گذارد موجود زنده (شعر) به یک شیء بی مصرف وبی جان بدل شود مثل شی موزه ای؛ ثالثاً در کنار معلومات ادبی اگر بیانی گیرا وجذّ اب داشته باشد،زهی سودا ،از تغییر ذ ائقه ها ترسی نداشته باشد،نیمه خالی لیوان را نبیند،سایه روشن ذوق ها را خوب رصد کند،چهره ی زیبایی از خود در ذهن ها به تماشا بگذارد،زیرا که  یادهارا می توان در ذهن ها دوباره زنده کرد،"خاموشی ،سر آغاز فراموشی است". در تدریس متون ادبی به ویژه شعر خود رادر فضای عاطفی آن شعر قرار دهد ،علاوه بر این ها با مواد تدریس آشنایی وبر متن وفحوای آن ها درایت داشته باشد،به مقتضای حال و مقام سخن بگوید واز افادات بی جا  واظهار فضل که مایه ی ملال وخستگی وپرت شدن از هدف های اصلی است ،بپرهیزد. سخنی از مرحوم قیصر امین پور به خاطرم آمد که در یاد نامه ی مرحوم اخوان گفته است به جاست این جا نقل شود: زیبا باش تا تو را بسرایند،راست باش تا تو را بستایند.

4-       چه روش های بد یعی در تدریس داشته اید؟

بنده روش خاصی نداشته ام سعی کرده ام اول از همه مخاطب را بشناسم ،درفرایند ارتباط، مخاطب شناسی اصل برهمه چیز است،بیشتر از شیوه ی سؤال وجواب استفاده می  کنم ،از مخاطبانم می خواهم  تا مفاهیم کتاب را به صورت سؤالات متنوع طرح کنند وخودشان به صورت استقرایی جواب دهند ودر پایان جلسه جمع بندی کنند، واژه های عبارتهای  مهم را درحین تدریس مشخّص می کنیم واز آنها می  خواهم  که معنی آنها را از فرهنگها وواژه نامه ها بیابندو در کلاس ارائه کنند.تدریس  را براساس درک معنی ومحتوا متناسب با استعداد فراگیران ارایه  می کنم .

5-       از خاطرات به یاد ماندنی دوران معلّمی ،نمونه ای را ذکر کنید.

اوّل مهر72 واولین روزی بود که باید به طور جدّ برسر کلاس درس حاضر شده ودرس بحث انگیز"عروض وقافیه" در یکی از کلاس های رشته ی علوم انسانی راشروع می کردم ،همین که خواستم اتاق دبیران را ترک کنم ،یکی از معلّمان که قبلاً معلم خود من هم شده بود، مرا صدا زد وگفت:" فلانی اگر به کلاس مورد اشاره می روی، خدا به فریادت برسد ،چون اغلب شان  اراذل واوباش هستند ودمار از روزگارت در می آورند".بنده چون تجربه تدریس داشتم ولی نه در کلاسهای بالاتر،به خدا توکل کرده وگفتم آقای .... باشه ماهم "به شعبده دستی برآریم"،دل به دریا زدم وبا کمال خون سردی به کلاس رفتم با خود گفتم ،اگر عاشق کارم باشم می توانم نتیجه بگیرم ،هر خسی نمی تواندزندگی طو فانی داشته باشد،فلک مملکت کی دهد رایگانی؟ ، سرانجام ، عشق کار خودش را کرد،آن چنان در این وادی با شوق ونیاز قدم برداشتم که اغلب آن" اراذل واوباش "  ،سر از کنکور دانشگاه دولتی درآورده ودر رشته های قابل قبول علوم انسانی به تحصیل ادامه دادند وحالا برای خودشان کسی شده اند.

 شیشه نزدیک تر از سنگ ندارد خویشی    هر شکستی که به ما می رسد از خویش تن است....

6-       مهم ّترین شاخصه های (محاسن ومعایب ) کتا ب های درسی  به نظر شما چست؟

کتاب های درسی ما در زمینه ی ادبیات ،از هر حیث نیازمند یک تغییر وتحول است ،هم در محتوا وهم در کمیّت چه این کتاب ها بجز چند درس سالیانی است که با همین مضامین  تکراری تدریس می شوند،،عیب عمده وغالب این کتاب ها  ،پرداختن به مباحث ومتونی است که شاید در دوره های قبل نیز دانش آموز آن ها را خوانده ویا شنیده است ،درست است که گذشته چراغ راه آینده است،ولی نسل امروز سخن امروز را می فهمد وباورها و پنداششت های جدید می تواند راه گشای زندگی آنها باشد،ما دراین کتاب ها اغلب برای گذشته می خوانیم ومی نویسیم،جای ادبیات معاصر آن چنان که باید خالی است،چرا از نوشتن برای فردا بیم داریم،آثار سعدی ودیگر بزرگان خیلی گران قدر است امّا این آثارنباید مانع از موجودیت ما باشد، به قول بزرگی"تابوت سعدی، گاهواره ی ما را خفه می کند"در اغلب متون ادبی ما ،عصر ششم وهفتم بر عصر ما مسلّط است ،در حالی که همین نویسنده ی قرن هفتم به ما می گوید"هر که آمد عمارتی نو ساخت"باید در زمان خودمان آن قدر استقلال وتجدد به خرج دهیم که سعدی ها در زمان خودشانبه خرج دادند،امواج متراکم ادبی را در یک حوض کم حجم محبوس نکنیم ،

در سهای  بی رمق و بی روح  ودر حال احتضار را از همین کتاب های مقطع دبیرستان  به یک سو نهیم وبا گزینش دروس پویا و جاندار روح دوباره ای در کالبد مرده ی آن بد میم ،در بیشتر دروس ادبیات اصل مخاطب شناسی فراموش شده است،آن  فخامت واستواری  زبان درآن ها یافت نمی شود،به نظر می رسد ،این درس ها به نظر بنده آن چنان قریحه پسند ومخاطب پسند نیستند ؛ ذیلاً به پاره ای ازآن ها اشاره می شود:

خون خورشید در کتاب سال اول که پر است از استعاره ونما د.

میر علمدار،اصلاً در چه قالبی سروده شده است ؛ این سؤال اغلب بچه هاست؛

بچه های آسمان،در ادبیات نمایشی، اغلب فیلمش را دیده اند.

باغ من که زبان رمزی  و سمبلهایش در پایه ی دوم دبیرستان ، قابل تأمّل است،

در سایه سار ولایت ( ادبیات دوم ) که مجموعه ای عظیم ازصور خیال وتلمیحا ت گسترده را با خود ید ک می کشد.

مجموعه های شعر،  بانگ جرس،هجرت، آفتاب پنهانی، نیاز روحانی در کتاب سال سوم

در کتاب های زبان فارسی ،آوردن مباحث تکراری(زمان افعال )،تناقض گویی در تشخیص فعل مرکب ،نداشتن نکات کاربردی -  شبیه آنچه که آقای دکتر غلامحسین زاده در قسمت دوم کتاب "راهنمای ویرایش"بدان ها اشاره کرده است،به هرحال به نظر بنده اینها مواردی بود  که نیازبه  باز نگری ودقّت دارند.

7 – نظر تان در باره ی مجلّه ی رشد آموزش زبان وادب پارسی چیست؟

واقعا برای معلمان شاعر ونویسنده ،قدم فرخنده ای است ،لااقل  معلم برای نوشته هایش ملجأ وسرپناهی می یابد  که بتواند درآن  مطرح کند ،در حقیقت  این نشریه ،چراغ روشنی بخش وصلای عام برای  اکثر اصحاب قلم  است،هرکسی می تواند در چارچوب اهداف نشریه وتضارب افکار وایده هایش  قلم فرسایی کند،توصیه ی بنده این است که هر از گاهی از بزرگان سخن واستادان  ادب پارسی گفت وگویی یا اثری آورده شود تا بیشتر گران سنگ و   پر بارباشد،همان کاری که  ماه  نامه ی" کتاب ماه "اجرا می کند. .البته در همین شماره های اخیر نشریه به این امر همت گمارده است.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            . 

8-       یکی از آثار شاخص خود( کتاب  یامقاله )را معرفی کنید.  

در یکی از شماره های همین نشریه  (شماره 86 )مقاله ای داشتم با عنوان "نقد ها را بود آیا که عیاری گیرند ؟"

بنده در این مقا له ، عیاری برای نقد شعر معاصرومتعهّد  ارایه کرده ام و درآن سعی کرده ام وظیفه ی شاعرامروز را در جهانی که زندگی می کند،باز گو کنم و این نکته را یاد آوری کنم که امروز هرشاعر خوب ومتعهد در درجه ی اول منتقد آثار خویش است، چرا که شعر دیگر مثل گذشته برای او ابزار ترفیع رتبه نیست بلکه ابزار اندیشه وقدرت سنجش واقعیات اجتماع است.او فریاد گر دردهای انسان گم شده در زوایای پنهان هویت  وتناقض است،اگر پاره ای نا شاعر(به تعبیر استاد شفیعی کدکنی) بخواهند جای  پایی در تاریخ برای خود باز کنند ،بی گمان  از گردونه ی زمان خارج شده وپس از انقضای تاریخ  مصرف شعرشان ،مرگ  شعراین قبیل نا شعرا  قبل ازمرگ  خودآن ها فرا خواهد رسید ،"وَیل  ٌللمکذ ّبین !" .در پایان از همه ی شما سروران ودست اندر کاران مجله ی رشد آموزش زبان  سپاس گزارم......

         سر نامه ی تو ماها! هفتاد ودو دفتر شد          وآن زهره ی حاسد را هفتاد ودو دف ،تر شد (5 )

پانوشت:

1-       جواهر الأ د ب،جلد2، ص 219

2-       مورد آخر درمرحله ی ویرایش است.

3-       دیوان حافظ ،چاپ قزوینی ،غزل شماره 23

4-       گلستان ، باب هشتم

5-       کلیّات شمس به نقل از موسیقی شعر، دکتر شفیعی کدکنی، ص 404